de burgerij moest ondergaan vertelt de krant
ons weinig of niets. Gelukkig bleven een paar dagboeken
bewaard als dat van Gerrit Honig uit Zaandam. Een klein
jaar na de ramp bezocht hij de geteisterde
DE HONDSBOSSCHE STEENEN SCHUTSLUIS TE ZAANDAM
Ramen in de kerken van Petten, Camp en Zaandam21
. Het betrof een in 1547 in gebruik
genomen schutsluis in de Hoge- of Zaandam aan het zuidein
de van de Zaan. Deze was zo belangrijk en vergde zoveel zorg
en aandacht dat de regenten van de Hondsbossche ... niet alleen
te Petten, maar ook te Zaandam een gemenelandshuis beza
ten. Dat het om een heel belangrijke sluis ging blijkt ook uit
de namen waaronder we hem in de oude archiefstukken
tegenkomen: Steenen
De uaarroutes door Noord-Holland naar de Hondsbossche Zeewering. Voor de
opening van de Hondsbossche Sluis te Zaandam moesten de steenschuiten ouer
de Zuiderzee naar het zeegat in Edam of de sluis in ... Schagen reisde op 17 juli 1533
met twee commissarissen van het Hof naar Zaandam om
"...inspectie oculair te nemen tuaer men aldaer bequaemst soude mogen
leggen eengroote sluijse uan omtrent xuiij uoeten [ca
Het wapen van Abraham Bluzé. Detail uit het gebrandschilderde raam van de Hondsbossche in de Oostzijderkerk te Zaandam, 1687.
drukke verkeer tussen West- en Oost
zaandam over de Hogedam en bood daarnaast nog genoeg
ruimte voor allerlei opstallen, zoals een huis voor de sluis
wachter.1'
opgemaakt. Over de ellende
die de burgerij moest ondergaan vertelt de krant ons weinig of
niets. Gelukkig bleven een paar dagboeken bewaard als dat van
Gerrit Honig uit Zaandam. Een klein jaar na de ramp
plach...".25 Het diende vanaf het begin als gemenelandshuis,
als vergaderplaats van het bestuur van de Hondsbossche te
Zaandam. Eerste bewoner was Jacob Coppes, sluiswachter en
tevens kastelein van het
1654 voorzag in de
aanstelling van een inwoner uit Zaandam tot dagelijks opzich
ter over de sluis. Hij mocht kleine reparaties laten uitvoeren,
maar "...sooder iets notabels ofte groots mogt komen te
De uitzondering is de Hogendam te Zaandam, die in 1827 bij de gemeente
in beheer kwam.
,
ingenieur en architect te Zaandam. Jimmink moest toezien op
het vanaf 1848 telkens voor drie jaar aanbestede onderhoud
van de sluis, de bestekken maken, handel en wandel van de
sluiswachter controleren en ... twijfelde, moest de betreffende schuit meteen worden
getaxeerd door twee daartoe in Zaandam aangestelde taxa
teurs. Dat gebeurde op kosten van degene die ongelijk kreeg.
Deze maatregel was omslachtig, duur en
Het gepachte hooi- en rietgewas heeft niets opgeleverd.
Verder van huis zetten Wouter van den Ramhorst en
Jan Willem Roelofs, pachters van de Hondsbossche Sluis
in Zaandam, enkele malen hun klachten
water had eerst
het Hoogheemraadschap van de Hondsbossche en later
NHNK rechtstreeks verbinding met nationaal belang
rijke aanvoerhavens als Amsterdam en Zaandam en de
Duitse basaltgroeven. Zo bezien
rekening worden gepresenteerd. Het gepachte hooi- en
rietgewas heeft niets opgeleverd. Verder van huis zetten Wouter
van den Ramhorst en Jan Willem Roelofs, pachters van de
Hondsbossche sluis in Zaandam
transport in de hand werkte. Op 24 juli 1818 schreef de com
missaris van politie te Zaandam een brief aan de dijkgraaf met
een klacht over sluiswachter Jan Koendersz. Broek, die
-anders dan zijn
via de
spuisluizen in Schardam, Edam, Monnickendam, Zaandam,
Nauerna en bij Den Helder. Als er vanwege slecht weer of
hoge vloed niet meer gespuid kon worden op de Zuider
zee liep de waterstand in de
tijden schriftelijk toestemming nodig was van de
commissaris van politie te Zaandam. Dat gold niet voor sche
pen uit Alkmaar en Westzaan en alle andere veerschepen. De
sluiswachter moest elke passage
van
de onroerende goederen als de verhuring van de visserij
in de Hondsbossche vaart naar Alkmaar en de Zaan en de
verpachting van de schutsluis te Zaandam. Uit de opbreng
sten moest hij de traktementen
Of een vijand had kunnen worden gekeerd weten we niet,
maar in 1825 drukte het hoge water bij de storm juist
hier het dijkgedeelte weg. Gevolg een watersnood tot ver
voorbij Zaandam
De schuiten van Zaandam, namelijk van Pieter Luttik en
Gerrit de Boer.
Zaandam het aanbod meteen
... 50.000 stuks te sturen. Op maandagmorgen 2 februari om
02.00 uur vertrokken de eerste vrachtwagens in het nachtelijk
duister uit Zaandam naar Den Helder. Uiteindelijk zijn er
100.000 zakken geleverd
, openbare aanbesteding van werken regelen
evenals de verpachting van de eigendommen van de
Hondsbossche, zoals de sluis met het gemenelandshuis te
Zaandam, en jaarlijks alle ontvangen pachtpenningen en
poolshoogte te nemen. Veldwachter Van de Sluijs
van Tuindorp Oostzaan, de Rijkspolitie te Water,
brandweer, GG GD en de gemeentepolitie van
Zaandam worden gealarmeerd.
1. het verschil vaststellen tussen de normale ebstand aan de
Oude Sluis in de Zijpe en te Zaandam en Nauerna.
Pagina 1: Theehandel Ter Wee, De Watersnood van 1916
(Zaandam 1916, omslagtekening), exemplaar 111: Streekarchief
Waterland, Purmerend.
worden gekeerd weten we niet, maar in 1825 drukte het hoge
water bij storm juist hier het dijkgedeelte weg. Gevolg een
watersnood tot ver voorbij Zaandam...
EERSTE PRIJS WINTERSWIJK 1903.
EEREDIPtOMA en 9 TWEEDE PRIJZEN PURMEREND 1900.
EERE DIPLOMA ENKHUIZEN 1904
2 EERSTE PRIJZEN ZAANDAM 1896
EERVOLLE VERMELDING GRONINGEN 1903.
'Zojuist vernemen wij, dat op de grens tussen
Amsterdam-Noord en Zaandam voorbij Tuindorp
Oostzaan een dijk is doorgebroken, waardoor
een polder wordt overstroomd met water uit een
zijkanaal van het
Daar voorheen nooit een algemeen geldend peil voor het
verhogen van de oude-landsdijken was vastgesteld, waren de
landmeters begonnen, uitgaande van het Amsterdams Peil, via
Buiksloot, Zaandam, enz
wateroverlast door de hogere peilen.
Bovendien spoelde het gedurig uitstromende water veel mod
der en slijk uit de haven van Zaandam weg. Het resultaat was
dat er niets gebeurde. Tussenkomst van de Staten van
politiemacht uit tot 150 man.14 Ook de politie van
Zaandam stuurt een auto. Brigadier Van Weeghel
van de AD 1-1 wekt intussen via de luidspreker de
bewoners van de Melkweg en omgeving uit hun
slaap: 'Er is een
waren
bijzondere voorzieningen aangebracht in de sluizen van
Edam, Nauerna en Zaandam en speciale inundatiesluizen
in de ringdijken van onder andere De Beemster en de
Starnmeer gebouwd. Het was dan ook
4. Ter ontlasting van het Schermerboezemwater waren er elf
grote zeesluizen, twee te Nauerna, drie te Zaandam, die op
het IJ loosden, en vijf aan de Zuiderzee: een te
Monnickendam, een te Edam, drie
Ramen in de kerken van Petten, Camp en Zaandam
... Een paar jaar daarvoor waren al deze wapens ook aange
bracht in het gebrandschilderde raam van de Hondsbossehe
in de Oostzijderkerk te Zaandam. Dat had trouwens een iden
tiek probleem opgeleverd
hoogheemraadschap besprekingen voerden over de
beschulping (verharding met schelpen) van de dijk
tussen Buiksloot en Zaandam.15
Het venster van de Hondsbossche in de Oostzijderkerk te Zaandam door Cornelis Jansz. Sparreboom, 1687. Bovenaan het wapen
van dijkgraaf Johan van Egmond van de Nijenburgh en dan met de klok mee de
Aan de oostmuur van de Duikersluis te Zaandam; op de oude peilplank aan
de westmuur een zware spijker op AP geslagen.
Zaandam om een ophaalbrug had verzocht."5
In 1847 werd de kwestie weer op de agenda geplaatst. Op 27
april verzocht de hoofdingeland van Waterland het bestuur te
overwegen de brug over de sluis dat jaar nog ... was van Zaandam en de buurgemeenten en dus hele
maal, of voor een deel door hen moest worden betaald.
Zaandam, Koog aan de Zaan, Zaandijk en Wormerveer werden
benaderd en op 28 augustus 1847
Door den bouwmeester JAN LEGUIT te ZAANDAM
Schietkan
Zaandam
l.onden 24
Bclmprn en
27 Mei.
en Lammere
Noordhollands Kanaal. Deze in 1824 geopende
directe verbinding tussen Amsterdam en Den Helder had ook
een negatieve invloed op het aantal passages door de sluis."5
In mei 1867 liet het gemeentebestuur van Zaandam ... De Hondsbossche gaf op zijn beurt geen gehoor aan de ver
zoeken van de Kamer van Koophandel uit oktober 1880 en de
gemeente Zaandam uit 1883 om de sluis voor niets over te dra
gen aan Zaandam, Koog
Twee jaar later, in 1885, werd duidelijk dat Uitwaterende
Sluizen de sluis niet aan Zaandam wilde doorverkopen. Het
had geen boodschap aan de belangen van handel en nijver
heid, maar droeg ... begonnen. Hierbij was overigens ook de inge
nieur van Uitwaterende Sluizen, August Rups, nauw betrok
ken. Waarnemend burgemeester P. Latenstein van Zaandam
legde op 31 juli 1902 de eerste steen. De nieuwe
Zaandam vanuit het zuiden met in het midden de "kleine" Hondsbossche Sluis en de Wilhelminasluis. Opname uit 1929
Nog eenmaal het raam van de Hondsbossche in de Oostzijderkerk te Zaandam. Deze foto werd bijna 115 jaar geleden genomen in
juli 1889. Er waren toen nog diverse details zichtbaar die helaas nu
Overigens bevinden zich in het Zaans Museum
te Zaandam drie slingerglazen uit circa 1760 met
een blauwe spiraal in de stam, waarop een afbeel
ding van 'de man onder de beer' is aangebracht.
De samensteller van dit boekje, Jan Bruin (geb. 30 oktober
1923 te Zaandam) nam in de oorlog deel aan het verzet in de
Zaanstreek. Klein Jantje, zoals zijn bijnaam luidde, was in de
BS (Binnenlandse