Harenkarspel in de 19e eeuw
Zicht op Haringcarspel
Ingezonden door: Tineke Koenis
Onderstaande tekst is afkomstig uit het 'Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden',
geschreven door A.J. van der Aa, uitgebracht in en rond 1843. Het geeft een goed beeld van
het reilen en zeilen van deze gemeente in die tijd en met een beetje fantasie kun je je aan
de hand van de beschrijvingen voorstellen hoe het dorp er toen uitzag.
Haringcarspel
Gemeente Geestmer-Ambacht, provincie Noord
Holland, arrondissement Alkmaar, kanton Schagen (2e
kanton district, 12e militie kanton, 3e schooldistrict);
palende Noord aan Schagen, Oost aan Oude-Niedorp
en Zijdewind, Zuid aan den Heer Hugowaard,
Oudcarspel en Warmenhuizen, West aan Sint Maarten
Eenigenburg -en- Valkoog.
Deze gemeente bevat de dorpen Haringcarspel en
Dirkshorn, en de buurten Kalverdijk, Tuitgenhorn en
Imkedijk, benevens de polders Schagerwaard of
Witsmeer, het Woudmeer, het Bleekmeer, het
Schaapskuilmeer, den Waarlandschepolder, den
Speketerspolder en den Nieuwepolder. Zij beslaat,
volgens het kadaster, eene oppervlakte van 2406 bun
der 26 vierkante roeden 74 vierkante allen, waaronder
2384 bunder 23 vierkante roeden 40 vierkante ellen
belastbare grond; telt 183 huizen, bewoond door 225
huisgezinnen, uitmakende eene bevolking van 1200
inwoners, die meest hun bestaan vinden in de melkerij
en veeteelt; terwijl men ook ééne weverij heeft.
De Hervormden, die hier 600 in getal zijn, maken de
gemeente van Haringcarspel en Dirkshorn uit, welke
in deze burgerlijke gemeente twee kerken heeft, als
ééne in Haringcarspel en ééne te Dirkshorn.
De Roomsch Katholijken, van welke men er 600
aantreft, maken de statie van Tuitgenhorn uit.
Men heeft in deze gemeente twee scholen, als ééne te
Haringcarspel en ééne te Dirkshorn.
Deze gemeente is eene heerlijkheid, welke thans in
eigendom bezeten wordt door den Heer J.G. Matthes,
te Amsterdam.
Het dorp Haringcarspel, ligt 3 uur Noord van Alkmaar,
1^ uur Zuid ten West van Schagen.
De kerk, vóór de Reformatie aan de Heilige Catharina
toegewijd, is een ruim gebouw, dat in het jaar 1830
vernieuwd is, waartoe de Burgemeester Teunis
Waagmeester en de Kerkvoogd Fulps Bijpost, elk 260
gulden hebben bijgedragen; terwijl laatstgenoemde, in
het jaar 1837, toen hij Burgemeester was, met zijne
echtgenoote Grietje Bregman, zoo wel aan deze kerk
als aan die van Dirkshorn, twaalf fraai gebonden
kwarto bijbels met psalmen en gezangen geschonken
hebben, ten gebruike in de banken van de kerkeraads-
leden, met dit bijschrift: Vrede en eendragt zij bij
voortduring de zegen dezer gemeente.
Cornelis Kooltuin, Roomsch Katholijk Priester te
Haringcarspel, deed zich reeds omstreeks het jaar
1550, door Protestantsche gevoelens kennen.
Genoodzaakt van daar te vlugten, ging hij naar
Enkhuizen. In het jaar 1558 als Pastoor naar Alkmaar
beroepen, werd hij, na veertien dagen, om zijne
Hervormde denkwijze, in zijn dienstwerk geschorst.
Hij vlugtte nu naar Embden, van daar naar Engeland
en voorts naar Koppenhagen, waar hij Professor in de
Hebreeuwse taal en daarna in de Godgeleerdheid
werd. Van hem zijn eenige Godgeleerde werken aan
wezig.
Het wapen van Haringcarspel is gevierendeeld, het
eerste en het derde vak is van azuur (blaauw), met drie
haringen van goud; het tweede en het vierde van
azuur, met eenen posthoorn van goud; op het midden,
een schild van goud, met een keper van azuur.
Haringcarspel -En- Dirkshorn
Kerkelijke gemeente, provincie Noord-Holland, klas-
sis van Alkmaar, ring van Scharwoude; men telt er 600
zielen, onder welke 260 Ledematen, men heeft er
twee kerken, als eene te Haringcarspel en eene te
Dirkshorn. In het jaar 1574 tot de Hervormden over
gegaan, werden in het jaar 1574 en 1575 Haringcarspel
en Oudcarspel door eenen Leraar bediend, namelijk
Augustinus Hendriks, die in 1575, wegens zwakheid,
van zijne dienst ontslagen werd. Dan, Oudcarspel, in
1574 gevoegd zijnde bij Noord- en Zuid-Scharwoude,
waarvan het in 1644 weder gescheiden is, en sedert
door eenen eigen Leraar zijnde bediend geworden, is
Haringcarspel met den Eenigenburg kerkelijk ver-
eenigd, hetwelk geduurd heeft tot in het jaar 1663,
waarna Haringcarspel van den Eenigenburg is
gescheiden en met Dirkshoorn is vereenigd geworden.
Het beroep geschiedt door den kerkeraad, onder agre-
atie van den Ambachtsheer.
mei 2019
