Lamoraaljaar 2018
Door: Sam Schipper
Op uitnodiging van de organisatie Stichting Historisch Egmond was ik op
1 juni 2018 aanwezig bij de opening van de expositie 'Heeren van Egmont en het Vechtvolk' in
de slotkapel van Egmond aan den Hoef. De lezingen, die uitgebreid aangekondigd werden in
diverse kranten, waren historisch zeer leerzaam, ook voor Warmenhuizen en Harenkarspel.
Het geslacht Van Egmont heerste in het verleden voor
meer dan 350 jaar o.a. over de gemeenten
Warmenhuizen en Harenkarspel.
De expositie was de gehele zomer in diverse lokalen
in Egmond aan den Hoef. Op dinsdag 5 juni was het
450 jaar geleden dat Lamoraal I werd onthoofd te
Brussel. In het Slotkwartier was een herdenkingsmis
voor Lamoraal I onder leiding van abt Gerard
Mathijsen. Daarna vond in Egmond aan de Hoef 's
avonds om 8 uur bij het in de slotgracht staande stand
beeld van Lamoraal I een kranslegging plaats door
burgemeester Hetty Hafkamp en dienstdoende
ambassadeur van Spanje Fernando Fernandez Aquayo.
Het glorieuze Huys van Egmont
Wim Schmelzer heeft als amateurhistoricus onder
andere jaren lang aan twee boeken gewerkt die betrek
king hebben op het rijke Erfgoed van de Drie
Egmonden. In 2002 verscheen het omvangrijke
naslagwerk over de Heeren en Graven van Egmont, en
in 2004 over de ontstaansgeschiedenis van de Abdij
van Egmond Binnen op basis waarvan in het
Abdijmuseum permanent een houten maquette op
schaal, gesneden door de Egmondse bouwkundige Jos
Apeldoorn, staat opgesteld. Schmelzer richtte zich met
zijn naslagwerk over het geslacht van Egmont op alle
bronnen en vindplaatsen daarvan die ook maar iets
over de Heeren en Graven van Egmont vertellen. De
Historische Bibliotheek van Jan en Rie Lute te
Egmond aan den Hoef heeft ontzettend veel informa
tie prijsgegeven. Zijn speurtocht bracht hem van
gemeentearchieven in Nederland tot in de
Bibliothèque Nationale te Parijs.
Bestuurlijk hield de familie Egmont zich nauwelijks
bezig met hun gebieden, het dat werd gedaan door de
door hun hen aangestelde ambtenaren. Ze zaten daar
in Egmond aan de Hoef in hun slot 'voornamelijk een
beetje rijk te zijn, Heer te wezen en huwelijkspolitiek
te bedrijven'. Via strategische huwelijken kwamen ze
naast de Egmonden in het bezit van aanzienlijke
gebieden zoals het graafschap Buren en het hertog
dom Gelre. Het geslacht van Egmont zette zich enorm
af tegen andere adellijke geslachten en vond zichzelf
eigenlijk nog hoger in de pikorde staan dan de Graven
van Holland. De leenroerigheid tussen de heren van
Egmond en de abdij van Egmond Binnen is eeuwen
lang bron van ernstige conflicten geweest. Niet zo
zeer omdat de advocaat als leenman zijn functie niet
naar behoren uitoefende, maar omdat de door de
heren van Egmond gewenste erfelijkheid van het
leenambt door de abten van de Abdij geweigerd werd,
waarbij de abdij doorgaans gesteund werd door de
Graven van Holland.Voor de heren van Egmond stond
het sowieso gezien hun status vast dat een vrijwillige
onderwerping als leenman aan een abt als leenheer
zeker niet van hen verwacht kon worden.
Advocaatschap
De eerste moeilijkheden tussen heer en abt ontston
den toen graaf Floris van Holland en Rijnland oor
deelde, dat hij na raadpleging van zijn edelen als graaf
van Holland de enige wettige voogd van de abdij van
Egmond was, en dat hij voorts bepaalde dat hij en de
abt na overleg de advocaat zullen kiezen. Omdat in
kleinere zaken een advocaat nu eenmaal niet gemist
kan worden, zal het advocaatschap niet als leen maar
als een in bijzondere afspraak opgedragen recht
gehouden worden en wel zo lang als Floris en de abt
dit nuttig zullen vinden. De pretenties van Jan I, heer
van Egmont, dat het gezag en de rechtsmacht door
hem van de abt en het convent in leen werden gehou
den, werden door dit oordeel van de Hollandse graaf
diep de bodem ingeslagen.
De gemoederen liepen zo hoog op dat Jan I een aanval
op het klooster heeft gedaan, waarbij hij abt Dirk II
Screvelt naar het leven heeft gestaan door de abtska
mer binnen te dringen onder het schreeuwen van "ter
dood die verrader van een abt". Bij deze aanval werd
een van de dienaren van de abt op het abdijterrein
vermoord. De Advocatuur of het Beschermheerschap
over de Abdij van Egmond Binnen loopt dus als het
ware als een rode draad door de geschiedenis van 'het
glorieuze Huys van Egmont'. Het aantal ruzies tussen
de abt van de Abdij van Egmond Binnen en hun
Advocaat/Beschermheer uit het Huys van Egmont
was talrijk. De erfelijkheid van het ambt vormde dus
de bron van deze twisten hetgeen in meer kloosters
een netelige kwestie was.
Zicht op Haringcarspel
december 2018
