Restauratie noordzijde Oude Ursulakerk
Door Firma Pronk Leidekkers
De firma Pronk Leidekkers b.v. uit Warmenhuizen heeft in 2015 het dak aan de noordkant van
de oude Ursulakerk gerestaureerd onder toeziend oog van Bouwadvies Grootholland met als
projectleider Alex Spekking. Het betrof in hoofdlijnen het leiwerk en loodwerk van het
noordelijk dakvlak vernieuwen, en het voegwerk van de noordgevel vernieuwen.
Het leien dak
Er zijn over het algemeen voor daken drie soorten
dekkingen:
Maasdekking rechthoekige leien, zoals op de nieu
we Ursulakerk.
Rijndekking schubleien van regelmatige vorm.
Oud Duitse dekking schubleien van onregelmatige
vorm.
Historisch gezien werden leien veelal uit Duitsland,
Frankrijk en Engeland gehaald. Door de 'globalisering
van markten' en toegenomen vraag door toepassingen
voor leien op nieuwe gebouwen en woningen (daken
en gevels) zijn er inmiddels vele soorten leien in de
markt. O.a. uit Spanje, Brazilië, China, Canada. Voor
restauraties wordt altijd getracht het meest historische
materiaal aan te houden. In dit geval waren er destijds
Duitse leien toegepast en dit is nu weer gebeurd,
middels Duitse Katzenberg Moselschiefer.
De Oude Ursula kerk heeft een leien dak met zoge
naamde 'Oud Duitse' dekking. Dit betekent dat de
leien verschillend van hoogte en verschillend van
breedte zijn.
Op deze wijze kon meer gesteente uit de groeves
gebruikt worden voor leien. Het levert vaak een mooi
levendig dakbeeld op omdat niet alle lijnen strak en
recht lopen, iets wat ook wel passend is voor dit his
torische gebouw.
Men begint met de grootste leien onderin en werkt
naar boven toe met steeds kleinere leien. Dit vereist
voor de leidekker behoorlijk vakmanschap en naden
ken, om tot een goede en nette verdeling van de leien
te komen. De schubleien kunnen links- of rechtsdek-
kend zijn. Aan de noordzijde van het dak, horen de
leien rechtsdekkend te zijn, zodat de schubben van de
meest voorkomende (westelijke) windrichting af,
over elkaar liggen. Aan de zuidzijde van het dak horen
ze dan linksdekkend te zijn. Dit is overigens op het
zuidelijk dakvlak van de Oude Ursula in het verleden
niet goed gebeurd, hier liggen ook rechtsdekkende
leien. Elke lei wordt minimaal met 3 kopernagels op
het dakbeschot vastgespijkerd.
De nagels worden weer afgedekt door de overlappende
volgende lei, dus dan is het waterdicht. Het overlap van
de leien is vaak afhankelijk van de dakhelling, maar bij
leien in Oud Duitse dekking, ook van de hoogtemaat
van de lei. In dit geval moet het overlap minimaal 29%
van de leihoogte zijn. In het geval op de Oude Ursula,
tussen de 10 en 7 cm. De juiste aantallen per m2 bepa
len, dit is moeilijk omdat de formaten van de leien
verschillen. Hierdoor wordt bij dit soort dekking uit
gegaan van een aantal kilo leisteen per m2. Je bestelt
dus geen aantallen, maar kilo's leien in dit geval!
In de praktijk heeft een leien dak een levensduur van
ca. 60 tot 80 jaar. De levensduur is o.a. afhankelijk van
de samenstelling van het gesteente, de ligging van het
dak (noord/zuid/west of oost gericht) en of het op
de juiste manier is aangebracht. Als de leien versleten
zijn, worden ze bros en poreuzer, ze nemen water op
en beginnen aan de achterkant te 'vervilten'.
Op de Oude Ursula lagen de leien er sinds ca. 1960
op. Eigenlijk iets te kort voor de normale levensduur
van een dergelijk dak. Maar één van de redenen voor
vervanging was ook de matige uitvoering van het
dak. De leien hadden te weinig overlap en de aanslui
ting met de kopgevel was slecht.
Zicht op Haringcarspel
Rechtsonder is goed de onregelmatige breedtes van de leien te zien;
een kenmerk van Oud Duitse dekking
mei 2016
