DE HISTORISCHE BETEKENIS VAN SINT MAARTEN
De bewoners van Sint Maarten waren van oorsprong vissers "ten weeten dattet sy ter see
vaeren ende visschen". Ze waren echter ook boeren die met "voghelen vanghen ende mette
lantneringe ende arbeyden ande dycken".
Vondsten in de hoofdterp onder de voormalige kerk gaan terug naar de Karolingische tijd
(ongeveer 400-950). Vanaf de 9e eeuw (800) is er vestiging van bewoners op deze terp met
een kapelletje van 10 bij 20 meter. Vanuit de moederkerk Petten is de katholieke kerk van St.
Maarten gesticht na 1063 na Chr. Waarschijnlijk is de terp een verbinding geweest tussen de
aanwezige dijkjes, maar van deze dijkjes is niets meer terug te vinden.
Beginperiode
De banne (rechtsgebied) St. Maarten behoorde
voor 1100 tot Kinheim (Kennemerland). De
grens liep bij de Oesterharkensloot (noor-delijk
van Groenveld bij Valkkoog), de Withmere (de
Schagerwaard) en Harenkarspel. Ten noorden
van St. Maarten in de Burghornpolder
(ingepolderd 1459) werd Karolingisch en
Middeleeuws aardewerk gevonden uit ongeveer
700 na Chr. Dit bleek uit een terp te komen die
daar aanwezig was geweest maar met de
inpoldering vlak gemaakt.
Namen gevonden in de archieven
Elebentere Hemerike rond 900, Hemelrykxhorn
1250, Ste.Maertijns int Nuwelant 1289,
Hemelrijcshorn 1319, Ste.Martijn 1320, 't
Nijennelant van Sinte Mertin 1450, Sinte
Maerten 1478, Sinte Maertenskercke 1655, Sint
Maerten in 1700.
St. Maarten was een Frankische patroonheilige.
Er wordt maar een Elebentere Hemerike
genoemd in de analen van Egmond ten noorden
van de abdij op de plaats van het huidige St.
Maarten. Van het woord Elebentere is geen
verklaring gevonden, wel van Hemerike. Dit is
een verbastering van hemelrijk. De betekenis
van hemelrijk is een oude Friese term voor
paradijs of niet ontgonnen gedeelte van een
dorp. Hemelen betekent afgescheiden gebied.
Reke of rike is een afschutting of omheining van
een eigendom. Horn betekent hoek. Hemerike is
samengesteld uit de woorden haimao of hem: is
woonplaats. Merike of marku is gebied in het
oud Fries. Hemelrijk is ook een akkernaam in
Warmenhuizen en Koedijk.
De kerk
De katholieke kerk van Sint Maarten op de terp
'de Hoge Buurt' was van 1462. In 1642 was het
een Hervormde kerk, deze werd in 1732
vergroot. Op een kaart van Jan Dircksz.
Zoutman uit 1665 (zie volgen-de bladzijde) staat
de behoorlijk grote kerk nog te pronken midden
in het dorp. In 1750 werd de toren door
blikseminslag getroffen en daarna gesloopt. De
kerk zelf werd in puin geschoten door Franse en
Russische troepen in de oorlog van 1799,
waarna hij in 1808 opnieuw werd opgebouwd
maar wel kleiner. In de volksmond werd het 'de
peperbus' genoemd.
Tijdens de laatste Wereldoorlog werd in 1943 de
luidklok weggehaald. Er kwam een nieuwe klok
met een opschrift dat luidde "in 1943 geroofd
met bruut geweld, in 1950 met ere hersteld".
Door bouwvalligheid werd de kerk gesloopt in
1959. In 1961 kwam er een nieuwe kleinere
kerk, ontworpen door architect B. Boeyenga
(foto onder), later is er een woonhuis van
gemaakt op deze historische terp.
St. Maarten, gezicht op het dorp, A. de Haan, 1750.
