JANNETJE FRANS UIT AMERIKA
Soms helpt het toeval je een handje. Ik was bezig met de brieven van mevrouw Jannetje
Frans uit Amerika. Zij is inmiddels 88 jaar en woont met haar twee broers in Durham, North
Carolina, USA. Zij heeft indertijd gereageerd op de oproep in ons blad Zicht op
Haringcarspel om gegevens over emigranten die in de jaren omstreeks 1950 uit Nederland
zijn vertrokken. Haar eigen verhaal was daarbij, maar ook de namen van de families
Blankman, Bommer en Algra, allemaal uit Krabbendam. Het toeval wilde dat ik door onze
archivaris Jaap Mooij een deel van de genealogie van de familie Frans in handen kreeg. Dan
heb je materiaal om uit de opsomming van feiten een leesbaar verhaal te maken.
We gaan nu een stuk terug in de tijd met het
verhaal van Pieter Frans en zijn voor- en
nageslacht waaronder Jannetje Frans.
Warmenhuizen kende in de vorige eeuw(en)
drie veerdiensten. Volgens de vernieuwde
"Keur van 1820" diende op Amsterdam een
zeilschuit te varen en op Alkmaar een
trekschuit. Beide veren vertrokken vanaf
Schoorldam, zodat de schippers dienden te
zorgen voor een binnenvaartuig om goederen
van Warmenhuizen naar Schoorldam te
vervoeren. De derde veerdienst, ook per
trekschuit, voer van Krabbendam naar
Alkmaar.
De dienst Warmenhuizen-Alkmaar werd eind
18e eeuw uitgevoerd door Pieter Frans. Vol
gens de keur diende hij te varen op dinsdag,
vrijdag en zaterdag. Van maart tot oktober was
de vertrektijd om 6 uur en van oktober tot
maart om 7 uur 's morgens. In Alkmaar werd
afgemeerd aan de Zaadmarkt (Luttik Oudorp),
vanwaar men ook weer diende te vertrekken
op "klokslag 1 uur, volgens de klok van de
Waagtoren".
De vrachtprijs voor een pakje, een zak graan of
aardappelen of een tijn boter was 10 cent, een
zak kalk kostte IV2 cent, 100 pond kaas kostte
15 cent, een anker wijn of sterke drank 30 cent,
een turfton 40 cent en vee varieerde van 5 cent
voor een lam via 50 cent voor een zeug tot
f. 2,50 voor een magere of f. 4,- voor een vette
koe. Een passagier tenslotte betaalde 12/4
cent voor de reis.
Pieter Frans was naast schipper ook
veehouder en kuiper. Wanneer Pieter Frans
Jansz als veerschipper begon is onbekend.
Zijn zoon Pieter, die de dienst van vader
overnam, heeft tot eind 1845 gevaren.
Het gemeentebestuur heeft toen, met
goedkeuring van de Heer van Warmenhuizen,
Piet Jaczn Bregman tot opvolger benoemd.
Deze bedankte in 1856 omdat hij een andere
betrekking had aangenomen. Per 1-8-1856
werd toen benoemd Jan de Wilde, de twee jaar
oudere broer van de vrouw van Pieter Frans de
Jonge. Deze heeft de dienst uitgevoerd tot zijn
dood op 58-jarige leeftijd op 17-12-1868.
Pieter Frans heeft letterlijk en figuurlijk "goed
geboerd", want bij zijn dood liet hij bijna
f.39.000.- na, een voor die tijd groot kapitaal,
waarmee hij de grondslag legde voor een
vermogende familie (zie boedelscheiding aan
het einde van dit artikel).
Ondanks alle naspeuringen zijn de geboorte
plaats en -datum van Pieter Frans onbekend
gebleven. Hoewel Pieter huwt als "jongeman
van Sint Maarten" en hij bij zijn overlijden 67
jaar oud is en derhalve omstreeks 1759/60
geboren moet zijn, leveren de doopboeken van
Sint Maarten niets op, nog die van omliggende
plaatsen. In Valkkoog, ook tot de gemeente
Sint Maarten behorend, wordt op 11-12-1759
wel een Pieter Jansz gedoopt maar deze blijkt
bij nader onderzoek een zoon van Jan Pieters
Groenveld en Maartje Lammers - Dekker te
zijn. Op 19-3-1762 wordt daar nog een Pieter
Jansz gedoopt, nu als zoon van Jan Pieters en
Trijn Roelofs. Afgaande op de namen van de
eerste kinderen van Pieter Frans, in verband
met de vernoeming van de grootouders, dan is
deze ook Pieter niet de gezochte.
Op de vraag in het blad Stichting Westfriese
Families zond de heer Pol uit Groningen
vermoedelijke de gouden tip. Hij verwees naar
het geslacht Francis, dat eerder door wijlen de
heer Schrieken te Arnhem te boek is gesteld.
Deze hield na zijn onderzoek uiteindelijk een
Pieter Jansz Francis over, waarover hij verder
geen enkel gegeven had kunnen vinden.
Het enige dat bekend was, kwam uit een acte
van de weesmeesters van Harenkarspel
van 4-3-1772.
-9-
