In deze gevallen worden er dus uitgebreide
verklaringen voor een notaris afgelegd door
verschillende getuigen betref-fende de
eigendom van een stukje land. Kennelijk wist
men precies waar het Patersland gelegen was
maar was de eigenaar niet voldoende
geregistreerd.
Zoals ook uit de aktes blijkt was hier sprake
van naasting. In die tijd kon het recht van
naasting uitgeoefend worden door een naast
familielid van de verkoper. Deze had het recht
bij de verkoop van onroerend goed in de plaats
te treden van de koper. Hij moest echter wel de
eerste koper dezelfde betaling doen die deze
aan de oorspronkelijke verkoper had gedaan
en ook de kosten van de transactie vergoeden.
Behalve naasten komt in de akten nog een
intrigerende uitdrukking voor die verband houdt
met oud eigendomsrecht: gras en aardroering.
De dikke Van Dale geeft als verklaring: "een
zinnebeeldige verrichting bij de aanvaarding
van een stuk land in eigendom of pand,
bestaande in het steken en overreiken van een
graszode.
Het Woordenboek der Nederlands Taal gaat
nog iets verder op de zaak in en zegt "Door het
steken en overreiken der graszode werd de
eigendom afgestaan en overgedragen; door ze
aan te nemen of aan te roeren aanvaard.Ook
wordt verband gelegd met naasten.
Dat Hilbrant Pietersz later eigenaar van het
Patersland was heb ik ook aangetroffen in het
gaardersboek van Cornelis Coningh,
secretaris van Warmenhuizen, die bij het
sonder Descendenten overlijden van Hilbrant
diens bezittingen, waarover de 20e penning
en de 10e verhoging betaald moesten worden,
registreerde:
Item de geregte helft van nogh drie ackerties
aan malkander groodt te samen 7 geerse 1
snees genaamt het Paterslandt, belendt met de
kindere van Gerrit Backer ten Zuijden, en
daas Jansz ten Noorden, getaxt bij de voorn:
geregte tot f 10:0:0, blijct als vooren,
Comt den XXe Penn: f 0:10:0
Den Xe Verhogh: f 0:1:0
Hilbrants dood werd op 8 december 1728 te
Warmenhuizen aangegeven door Cornelis Tol.
Hij werd begraven onder de Classis van f
6:0:0.
In bovenstaande omschrijving is het Patersland
ongeveer twee keer zo groot als in het geval
van de naasting. Wie de andere helft bezat heb
ik nog niet kunnen achterhalen, maar mogelijk
was dat Hilbrants broer Jan Hilles.
Hilbrants bezittingen gingen bij zijn overlijden
volgens testament over naar de kinderen van
Cornelis Pietersz Tol en Anne Jans, zijn neef
en nicht. Hij woonde bij hen in huis bij de
meelmolen van Warmenhuizen die Cornelis Tol
op 19 maart 1726 van Hilbrant had gekocht. De
vrouw van Cornelis Tol was een dochter van
Jan Hilles, de broer van Hilbrant. Ik heb veel
van de bezittingen van de familie Tol kunnen
achterhalen maar van het Patersland heb ik
niets meer gevonden.
De naam Patersland behoeft volgens mij geen
nadere verklaring of het zou moeten zijn dat
iemand weten wil welke paters het land hebben
bewerkt of bezeten. Pater zou eventueel ook
kunnen verwijzen naar iemand die Pater als
achternaam heeft maar dat minder
waarschijnlijk. Het land wordt aangegeven als
zaadland liggende onder Valkkoog in Keijns
Burg Dit is een dubbelzinnige omschrijving
want Valkkoog valt onder Geestmerambacht en
de Keijns ligt in de Schagerkogge, iets
noordelijk van Schagen.
Ik heb hier nog geen verklaring voor gevonden,
waardoor de ligging van het Patersland voor mij
nog even een raadsel blijft.
Nieuwe Niedorp, maart 2004.
Kaart van de omgeving Schagen Sint Maarten
op de grens van Geestmerambacht met de
Schagerkogge.
=======Door Sam Schipper aangeleverd:
Diverse maten:
Geestmerambacht-maat is een oppervlakte-
maat.
1 morgen 0.900 ha.
1 geers 0.30 ha.
1 snees 250 ca.
1 roede 15 ca.
1 bunder is een hectare.
1 geers 12 snees
3 geersen in een morgen.
1 snees 20 roeden.
Een Geestmerambacht-morgen is gelijk aan
720 roeden.
-16-
