vanwege de inhoud van het gebed, en de
wijze waarop om behoud werd gebeden,
kreeg dit een bijzondere betekenis, wetende
dat Wagenaar een belangrijke rol speelde in
de verzetsgroepen in Noord Holland. Hij
verkeerde dagelijks in levensgevaar door dat
werk, het redden van joodse mensen en wat
daar mee samen hing. Op deze wijze heb ik
verder ook kennis gemaakt van de andere
familieleden van de familie Wagenaar. Een
zwager van Wagenaar, Piet Wagenaar en
zijn vrouw Clazien Wagenaar hebben mij
toen aangeboden bij hen in het landbouw
bedrijf te komen werken. Ik heb dit graag
aangenomen, omdat deze mensen nu al
bekend voor mij waren.
Het gezin van Wagenaar bestond uit man,
vrouw Clazien en baby Dick van enkele
maanden. Inmiddels was het ongeveer voor
jaar 1943 geworden. De boerderij droeg de
naam "Ora et Labora". Behalve Piet woonde
ook zijn vader in een ander deel. Piet Wage
naar had een groot kassenbedrijf; het hoofd
product was tomaten, in andere seizoenen
spinazie en witlof. Op de rest van het land
koolsoorten, bloembollen, aardappelen.
Verder hadden zij voor gezamenlijk gebruik 2
koeien, 3 paarden, enkele varkens en verder
geiten, kippen konijnen. Ik heb mij de gehele
onderduikperiode bezig gehouden met de
verzorging van de beesten; ik mocht dat werk
graag doen. Dit was uiteraard maar een klein
onderdeel van alle soorten werk welke ik daar
in die jaren heb verricht. Het was vooral in het
begin wel echt een "nieuwe leerschool".
Vooral het werk op het land was een hele
gewenning. De eerste dagen waren zeker
niet gemakkelijk, wanneer je tot dusver op
een kantoor hebt gewerkt. Maar na een
inwerkperiode was ik er gauw aan gewend,
en waren mijn spieren voldoende sterk.
Het ploegen en eggen, het grove werk
gebeurde met ploeg en eg met de paarden er
voor. Dit werk werd uiteraard altijd door een
vakman gedaan; voor mij nog altijd een
prachtig beeld, twee sterke paarden voor de
ploeg. Maar rooien van aardappelen en
bloembollen, en ook daarvan hadden wij een
grote hoeveelheid, dat gebeurde allemaal
nog met de hand. Heel veel werkzaamheden
werden nog met de hand gedaan. Verder
liepen de werkdagen in de zomerperiode van
6 uur tot 6 uur, waarbij ik dan altijd het
voorrecht heb gehad, om een uur eerder op
te houden omdat ik meewerkte bij het
bereiden van de maaltijd.
Gezien het feit dat Wagenaar een grote kas
had waarin tomaten werden gekweekt,
moesten wij tijdens het oogsten van de
tomaten, echter wel om 5 uur beginnen.
Vooral bij zonnig weer moest je proberen om
rond 10 uur het plukwerk te hebben gedaan;
het is dan erg warm en bedwelmend, waarbij
je dan bijna "omvalt van de slaap". Wij pluk
ten op zo'n morgen honderden kilo's, welke
daarna nog moesten worden gesorteerd.
Enige tijd daarna heeft Vader Wagenaar ook
een onderduiker in huis genomen, Jan van
Geest uit 's Gravezande. Dit was uiteraard
een plezierige omstandigheid. Zo werden wij
collega-onderduikers, de een uit 's Grave
zande en de ander uit Warmenhuizen. Wij
zeiden wel eens tegen elkaar "dat hadden we
vroeger nooit kunnen dromen". Je zag nu
jezelf als onderduiker, zoals nog vele honder
den in de omgeving. Het was toen nog de
periode waarin alle jonge mensen die maar
van enig nut voor de Duitse oorlogsmachine
waren, werden opgeroepen en waarvan toch
een groot aantal naar Duitsland ging.
Daarnaast werden nog vele oudere mannen
opgeroepen voor werk in Nederland wat dan
in hoofdzaak bestond uit het bouwen van een
verdedigingslinie langs de Nederlandse kust.
Met de veiligheid van de onderduiker viel het
in de beginperiode wel mee. Dat betekende
overigens niet dat ik met Jan van Geest uit 's
Dhr. Cor Wagenaar (1901-1945). Opererend als Henk
Wessels" onptpopte deze Heerhugowaardse bloembollenhan
delaar zich als de Architect van de LO in Noord-Holland noord,
de Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers. Hij heeft
velen een veilige plaats bezord. Nadat hij werd opgepakt in
een trein is hij omgekomen in een concentratiekamp. J. de
Vries.
-15-
