DE HEERLIJKHEID HARENKARSPEL MET DE 'HEER VAN HARINGCARSPEL'
Enige maanden geleden lazen we in de krant dat Harenkarspel een Heerlijkheid is en dat er zelfs
een echte 'Heer van Haringcarspel' bestaat. Hoe is dat uit de geschiedenis naar voren gekomen
en weer geactiveerd?
Tot 1961 was het bijna niemand bekend dat Harenkarspel een Heerlijkheid was. Sommigen
hadden wel eens gelezen over de Heerlijkheid Bergen, maar dat er ook een 'Heerlijkheid
Harenkarspel' met een echte 'Heer van Haringcarspel' bestond, dat wist maar een enkeling.
Informatie hierover was alleen te vinden bij het kadaster en in de archieven van de toenmalige
Koog- en Bleekmeerpolder nabij Waarland.
Bij de ruilverkaveling van de Speketerspolder cum annexis1', ruilverkavelingsakte werd verleden op
achtentwintig juli negentienhonderd vijfenzestig, zorgde de toenmalige Ruilverkavelingscommissie
ervoor dat buitendijkse gronden als rietlanden ed. werden aangekocht en tijdelijk in beheer
kwamen bij het Bureau Beheer Landbouwgronden. In het te verkavelen gebied lag een nogal groot
water met de naam "Het Diepe Gat". Dit was ontstaan door een dijkdoorbraak ter plaatse in het
verre verleden. In het Diepe Gat lagen een aantal eilanden, rietlanden, welke eigendom waren van
o.a. ingelanden van de polder. Deze eilanden moesten dus ook ingebracht worden bij het Bureau
Beheer Landbouwgronden. Twee tamelijk grote eilanden stonden echter op naam van een zekere
hr. Dirk Dam senior, woonachtig in Amsterdam.
1) De ruilverkaveling 'Speketerspolder cum annexis' bestond uit het gebied van de
Speketerspolder, Koog- en Bleekmeerpolder, Schaapskuilmeerpolder, Nieuwe polder en het
gebied Oude Slootgaard. Dit laatste was een hooggelegen gebied binnen de ringdijk van de
Speketerspolder en uitwaterend op het meer 'de Slootgert'. Op dit hooggelegen gebied werd een
gedeelte van de ringdijk aangelegd.
De secretaris van de Ruilverkavelingscommissie hr. Simon Jaspers uit Waarland, destijds ook
makelaar aldaar, kreeg opdracht om te trachten deze twee eilanden voor de
Ruilverkavelingscommissie aan te kopen van de heer Dam. Hr. Jaspers doorzocht de archieven en
kwam tot de ontdekking dat aan deze eilanden ook de heerlijkheidsrechten voor het gehele gebied
van Harenkarspel waren verbonden. Heerlijkheidsrechten waren voorheen b.v. het alleenrecht om
jachtgronden en viswater te verpachten en belastingen te heffen. Bij de grondwetswijziging van
1848 werden deze rechten afgeschaft maar de adellijke titel 'Heer van Haringcarspel' bleef
bestaan en bleef verbonden aan het bezit van deze stukjes land.
Hr. Dirk Dam senior was een gepensioneerde plantagebeheerder uit Soerabaja, Indonesië. Hij
woonde aan de z.g. "Goudkust" nabij de Apollolaan in Amsterdam-Zuid.
Hr. Jaspers maakte samen met hr. Mooyman, de toenmalige gemeentesecretaris van
Harenkarspel, een afspraak met de hr. Dam om te trachten de eilanden aan te kopen. Hr. Dam
had de titel 'Heer van Haringcarspel' indertijd vermoedelijk gekocht om zijn korte, eenvoudige
naam 'Dam' wat meer cachet te geven omdat velen van zijn collegae in Indonesië van huis uit
reeds adellijke titels hadden.
Maar toen realiseerde hr. Dam zich dat hij bij verkoop van de grond mogelijk ook de titel 'Heer van
Haringcarspel' zou verliezen en hij wilde niet verkopen. En toch moesten de eilanden verdwijnen
en opgaan in het te verkavelen gebied. Na noch enkele gesprekken opperde Simon Jaspers toen
het plan dat de Ruilverkavelingscommissie een ander eiland binnen de gemeente Harenkarspel
gelegen in 't Waartje, een water nabij Oudkarspel, zou aankopen en dat eiland dan zou ruilen met
de hr. Dam voor de eilanden in het Diepe Gat. En dat gebeurde toen in 1965. De
heerlijkheidsrechten van Harenkarspel werden bij notariële akte van Ruilverkaveling verbonden
met het eigendom van het eiland in 't Waartje.
Hr. Dirk Dam Sr. overleed in 1972 en zijn zoon Dirk Dam jr. erfde het eiland met de daaraan
verbonden heerlijkheidrechten en werd daarmee ook 'Heer van Haringcarspel'.
3
