KAN DAT, EEN MOLEN, WAAROP GEEN RIET IS TOEGEPAST
Het antwoord op deze vraag zal bij enig nadenken luiden:
"Het zou best kunnen, maar ik heb er geen voorbeelden van".
Er zullen misschien wel molens zijn die voor een groot deel gemetseld zijn, maar die hebben
praktisch altijd een rieten kap. Kleine molentjes, helemaal van hout, ja die zijn er wel.
Maar wat is dan het probleem?
De opgaande kanten van de Hollandse molens, velden heten die, zijn zo steil dat er geen
dakpannen kunnen worden toegepast. Je zou ze al vast moeten schroeven en stevig ook, want als
de wind er volop op staat is één schroef niet genoeg. Je vindt bij molens ook nooit drie lagen
dakpannen, zoals bij de stolp-boerderijen. Bijgevolg kent een molen doorgaans ook geen
dakgoten. De rietlaag is 28 cm dik als hij nieuw is, dat wordt op gevorderde leeftijd zo'n 10 cm. De
dakgoot moet dan al minstens 20 cm breed worden.
Het bekleden van de velden, het zijn er doorgaans acht, met ander materiaal zou nu wel kunnen.
Vroeger niet, want bij een molen vind je
geen schoorsteen aan de buitenkant.
Toch wordt of werd er de kachel gestookt.
Er is dus wel een rookkanaal, maar dat
komt uit op een speciale zolder, de
rookzolder. Boven het woongedeelte, met
meestal een voordeur die er op dezelfde
manier uitziet als de achterdeur; als de
wieken draaien voor je deur, moet je aan
de andere kant binnen kunnen komen, is
een zolder met vaak wat slaapplaatsen in
de open ruimte. Daarboven is een stevige
vloer, de vloer van de stookzolder. Die
zolder is hoog, meer dan 4 meter. Er loopt
een trap van stevige balken doorheen
naar een nog hogere zolder, de
kruizolder.
Onder aan de trap en bovenaan de trap bevinden zich luiken, die de zaak voldoende afsluiten.
Midden in de stookzolder, op zo'n meter hoogte komt het schoorsteenkanaal uit.
En als de kachel brandt komt daar de rook uit en die verdwijnt in het riet. De rietlaag aan de
noordkant kan 100 jaar oud worden, aan de zuidkant ongeveer 30 jaar. Al die jaren trekt de rook in
het riet. Roetdeeltjes hechten zich daaraan en aan de houtconstructie vast. Je moet op deze
zolder geen trouwreportage maken.
Roet verteert ijzer. De rietdekker die zijn riet met ijzerdraad verwerkt op een boerderij, mag dat op
een molen niet doen. Hij gebruikt koperdraad ofwel geteerd touw en dat kan nu dus ook touw van
kunststof zijn. Roet verteert ijzer. Op een molen moet je (moest je) dus ook niet met gewone
spijkers werken. Om volledig te zijn, ik noemde de kruizolder. Dat is de' zolder waarop het
mechanisme zich bevindt waarmee je de kap met de wieken naar de richting van waaruit de wind
komt kunt draaien. Dat gebeurt bij bovenkruiers. Er zijn ook molens, waar aan de achterkant buiten
een balkenpartij beneden uitmondt in een soort rad. Die molens worden op de begane grond aan
de windrichting aangepast.
Boven de kruizolder bevindt zich de kap. Die ligt er los op en draait op houten rollen, van zo'n 20
cm doorsnee die de hele bovenrand van de kruizolder bedekken. In de kap loopt van voor tot
achter de as waaraan de wieken zitten.
In het midden zit een groot rad met pinnen aan de zijkant, die weer passen in de ruimtes van een
wiel dat aan de bovenkant van de verticale as zit, uitmondend in de kruizolder is gemonteerd.
8
