PRONK-STUKKEN
Van bevriende zijde werd ons onlangs een boekje aangereikt genaamd "Pronk-Stukken". Het is een uitgave van de
Stichting Familie-archief Pronk en het is dus niet verwondelijk dat de schenker ook een Pronk is. Een van de zeer
velen in onze gemeente, maar ook een naam die b.v. in Scheveningen veelvuldig voorkomt, in het gebied van de grote
rivieren, ja eigenlijk in ons hele land.
In een van de vorige uitgaven van "Zicht op Haringcarspel" was een artikel opgenomen over de boerderij van de fam.
Pronk aan de Stationstraat in Warmenhuizen. Daarin legt de schrijver van het stukje een link tussen de 2 pauwen die
op een glazen deur "te pronk" staan en de familienaam.
Hetzelfde gebeurt ook in de Pronk-Stukken, want de schrijver drs. S.E. Pronk vraagt zich af wat de naam Pronk nu
eigenlijk betekent. Hij kan er geen kort en eenduidig antwoord op geven, ook al omdat er zoveel families Pronk zijn.
Toen Napoleon in augustus 1811 alle Nerderlanders gelastte een familienaam te gaan voeren, was de naam Pronk al
300 jaar oud. Niet dat er een oer-Pronk bekend was, maar de naam kwam al in 1500 opdoemen.
De schrijver van het artikel gaat heel uitgebreid in op de naam Pronk; wat kan het betekenen, waar is het van
afgeleid, waar komt de naam vandaan. En dan zijn er legio mogelijkheden te beginnen met te pronk zetten, opschik,
tooi enz. Ook komt aan de orde "een misdadiger te pronk stellen" oftewel "hem op de kaak zetten".
Tepronkstelling op de kaak voor het
Stadhuis op de Dam te Amsterdam.
Zekere J.H. Richter, die in 1804 in het
huwelijk trad terw ijl een eerder door hem
gesloten huwelijk niet was ontbonden, werd
voor altijd uit Holland verbannen na vooraf
aan de kaak te zijn gesteld met een bord
waarop "Tweewijverij". Dat gebeurde op 1 juni
1805 aan de pui van het stadhuis, het
tegenwoordige Paleis op de Dam. De kaak was
in dit geval geen eenvoudige schandpaal,
welke men vanouds afgebeeld vond op pakjes
van een bekend merk pijptabak. Het is hier een
soort klein balkon, dat speciaal voor de
tepronkstelling werd bevestigd aan de
voorgevel ter hoogte van de eerste verdieping
op de noordelijke hoek van het
vooruitspringende middelste geveldeel.
Daarachter bevond zich de Justitie-kamer van
waaruit men de kaak kon betreden. J
Andriessen die het gebeuren van toen
vastlegde, tekende erbij aan dat een dergelijke
tepronkstelling in Amsterdam in geen veertig
jaar meer had plaatsgevonden. De straf werd
officieel afgeschaft in 1854.
In de Zuidelijke Nederlanden is het echter een uitdrukking over het weer, druilerig, met wolken bedekte lucht, net
geen regen enz.
Het is verbazingwekkend hoeveel samenstellingen er kunnen ontstaan uit een woord, in dit geval Pronk dus. Pronk-
appcl, pronk-zwaard. maar ook pronk-daalder, een rijksdaalder "dien een jongeheer kreeg van zijne moeder, niet om
te verteren maar enkel om mee te geuren Het is een woord afkomstig uit Friesland en niet uit het Haagse, waar de
pronkdaalder naast de houten ham in goed gezelschap zou zijn geweest.
We kunnen natuurlijk niet alles uit het boekwerk overnemen, maar een klein stukje over de vervoeging Pronk door de
17de eeuwse dichter Bredero wil ik u niet onthouden.
Hij laat de knecht Nieuwen Haan tegen de dienstmaagd Griet Smeers zeggen:
"Koom ick iens op den Dam. daarmen om 't mooyste pronckt. Daar word'ick van de Vryers soo over-zijts belonckt.
Ho, ze\t den ien, ick wedd" dat hij dat pack ghelicnt het".
5
