Tel. 02269-180S
Geachte Heer Bakker,
In uw artikel "Maaiveld of Meerbodem" in "Zicht cp Haringcarspel" no. 3 lees ik
het volgende:
|T)e eerste meer houvast biedende kaart was in 1575 vervaardigd in Feite in
opdracht van Hertog Alva door de Amsterdammer Joost Jansz Beeldsnijder en
diende als wegwijzer voor de veldtocht van Alva's legers naar Alkmaar, 'n Tocht
ie zoals bekend eindigde in een voor de Spaanse overheersers zo desastreuze
nederlaag bij het Alkmaarse ontzet (1573]."
Met een kaart van 1575 was dat dan voor Alva een terpgtocht in het verleden die
2 jaar duurde In Feite was het niet Alva zelF, maar diens zoon Don Frederik.
Aannemelijker is dat Alva oF Don Frederik gebruik hebben gemaakt van een van de
zeer gedetailleerde kaarten (ca 250 stuks] die tussen 1557 en 1573 getekend werden
door Jacob van Deventer, in opdracht van Filips II, ten behoeve van de krijgs
verrichtingen (speciaal de belegering van steden] in de Noordelijke en Zuideliike
Nederlanden. J
Deze kaarten vertonen een stad met een deel van de omgeving, dus anders dan de
gebruikelijke stedenkaartendie alleen de plattegrond van de stad weergeven.
De kaart van Alkmaar van de hand van Jacob van Deventer dateert van ca 1S50. Een
exemplaar bevindt zich in het Rijksarchief in Noord-Holland te Haarlem. De kaart
geeft Alkmaar weer met de gracht en de stadsmuur. Het omringende gebied gaat tot
ca 10 km naar het Noorden, 12 km naar het Dosten, dan G km zuidelijk en 5 km weste-
-ij." Don Frederik viel Alkmaar vanuit het Noorden aan. (afm. kaart 30x40 cm.]
Het spijt mij dat ik de cartograaf Jan Jansz Beeldsnijder (die ergens tussen 153D
en 1600 geleefd zal hebben] niet ken, maar zijn kaart van 1575 was zeker niet de
eerste meer houvast biedende.
In 1565 werd een kaart van "Hol landt" uitgegeven door Gomel is de Hooghe, die reikte
van Terschelling tot Geertruidenberg (afm. 38x51,5 cm.] en die misschien wel ge
schikt was voor verplaatsingen over grotere afstanden, maar die te klein en te wei
nig gedetailleerd was om voor krijgsverrichtingen tegen een stad enig nut te hebben.
Hetzelfde gaat in het algemeen op voor de atlas "Descrittioni ditutti iPaesi Bassi"
van Ludovici Guicciardiniuitgegeven te Antwerpen in 15G7 en die, behalve land
kaarten, uitvoerige beschrijvingen met plattegronden van zeer veel steden bevat.
Guicciardini was diplomaat, afgezant van de Medici van Florence aan het hof van
Margaretha van Parma (die op 22.08.1567 werd vervangen door Alva]. Tevens was hij
geschiedschrijver en cartograafNa het heengaan van Margaretha van Parma vestigde
hij zich te Antwerpen.
Alva heeft zeker deze ''Descrittioni" gekend en wellicht ook de vermelde kaart van
Cornells de Hooghe (beide dus eerder dan de door u genoemde kaart van 1575], maar
nogmaals: voor de belegering van een stad waren de kaarten van Jacob van Deventer,
die ook wat van de omgeving weergaven, veel bruikbaarder
Met het door u gestelde, wat ik hierboven heb aangehaald, kan ik het dus niet eens
zijn.
Overigens alle lof voor uw artikel, dat ik met veel genoegen gelezen heb.
Met vriendelijke groet,
4
Chr.H.A. van der Vleuten
Tuinfluiterstraat 1G
1749 VP Harmenhuizen
9 Mei 1993
