t VT:
1^'
62
Oorlog, geweld en doorgestoken dijken38
In de jaren 1572-1576 lag de Zaanstreek in de frontlinie
van de strijd tussen de Spanjaarden en de troepen van
Willem van Oranje onder aanvoering van zijn gouverneur
in het Noorderkwartier, Diederik Sonoy. Het Spaanse
legerkamp was tijdens de ‘beroerten’ jarenlang in As
sendelft gevestigd. Voor de geuzen of vrijbuiters functio
neerde Wormer als uitvalsbasis. Regelmatig probeerden
beide partijen door overvallen elkaar afbreuk te doen. In
maart 1573 wist een groepje Zaanse Geuzen onder aan
voering van Govert 't Hoen bijvoorbeeld op de Spaarn-
dammerdijk een eenheid Spaanse ruiters te verrassen
en te grazen te nemen. In het kader van de gevechten
werden de dijken langs het IJ doorgestoken. Tijdens het
beleg van Haarlem van december 1572 tot juli 1573
hielden bijvoorbeeld de ‘binnenlandsche Vrybuyters’ van
de toren van Westzaan de Spaanse scheepvaart op het IJ
in de gaten. Als er buit in zicht kwam, voeren zij in geïm
proviseerde galeien door gaten in de zeedijk het water
op. Geuzen uit Wormer en Jisp maakten gebruik
van een opening in de Oostzanerzeedijk bij het
Barndegat. In augustus-september 1573 wisten de
Spanjaarden de complete dijklus van Spaarndam tot
Monnickendam in handen te krijgen zodat de troepen
van Sonoy waren afgesneden van het IJ. Waterdicht was
deze afsluiting echter zeker niet. De Zaanse geschied
schrijver Soeteboom bericht bijvoorbeeld over een
aanslag van een groepje Geuzen op Assendelft om
een Spaanse kapitein gevangen te nemen. De geuzen
voeren ’s nachts via de Westzanerovertoom het IJ op
en bereikten vervolgens via een gat in de Assendelver-
zeedijk onopgemerkt Assendelft. Omgekeerd slaagden
Assendelvers erin een op het IJ door de vrijbuiters
ingenomen schip terug te veroveren. Zij probeerden het
vervolgens via een doorvaart in de Assendelverzeedijk
bij Nauerna en het Twiske naar Westzaan te krijgen.
Het schip stak echter te diep waarna werd overwogen
een gat te maken in de Westzanerzeedijk zodat men het
over de Gouw naar Westzaan kon brengen.
-
DENYE
HET IJ ROND
Het IJ en omstreken in de Spaanse tijd. Op het water van zowel het IJ als de Wormer
varen oorlogsgaleien. Detail uit de kaart van Noord-Holland door J.J. Beeldsnijder, 1575.
NHA, Collectie prenten en tekeningen van de Provinciale Atlas Noord-Holland.
'OU
'J’CI
