I Cerf
QZ
n.
44
De dijk in kaart gebracht7
In de 17e eeuw werd de Rijnlandse waterkering langs
het IJ voor het eerst goed in kaart gebracht. Daarvóór
waren ook kaarten gemaakt, maar die waren niet erg
nauwkeurig of lieten slechts een deel van de waterke
ring zien. Toch bieden sommige van die kaarten al veel
informatie. Uit de kaart van Houtrijk en Polanen die
behoort bij het in 1585 opgemaakte morgenboek en
uit een kaart van land langs de dijk onder Osdorp uit
1590 blijkt dat de nummerpalen die om de 100 roeden
op de dijk geplaatst waren er toen ook al stonden.8
Op de in 1615 door Floris Balthasars vervaardigde
eerste overzichtskaart van Rijnland zijn de nummer-
palen niet aangegeven. Wel worden alle walen of
braken, kleine meertjes aan de binnenzijde van de dijk
op de plaats van vroegere dijkdoorbraken, nauwkeu
rig aangeduid. Dat geldt ook voor de uitwaterings-
sluisjes van de dijkambachten en voor de sluizen in
Spaarndam. Merkwaardig is dat in tegenstelling tot
die sluizen de drie uitwateringssluizen in Halfweg wel
ingetekend zijn, maar niet nader aangeduid worden.
De sluizen in Halfweg en de dijk ten westen daarvan
zijn wel heel goed te zien op een in 1608 door Adriaen
de Bruijn gemaakte kaart van de situatie ter plaatse.9
De overzichtskaart van Floris Balthasars
bleek veel meetkundige onnauwkeurigheden te be
vatten. Daarom gaven dijkgraaf en hoogheemraden in
1639 aan de landmeters Jan Janszoon Dou en Steven
van Broeckhuysen opdracht om Rijnland opnieuw
op te meten en in kaart te brengen. De landmeters
kwamen er achter dat zij hulp van lokale deskundigen
nodig hadden. Uit naam van dijkgraaf en hoogheemra
den verzochten zij de schouten van de Rijnlandse am
bachten in Leiden te verschijnen met twee personen
die alles wisten van ambachtsgrenzen, wateringen,
vaarten, kaden en bruggen in hun ambacht. Op basis
van deze informatie en hun eigen metingen maakten
Dou en Van Broeckhuysen een eerste versie van de
kaart. Hierna stagneerde het werk, tot ongenoegen
van dijkgraaf en hoogheemraden. Pas in 1647 was de
kaart klaar. De nieuwe kaart was zo goed, dat hij twee
herdrukken beleefde. Bij de eerste herdruk in 1687
werden slechts kleine veranderingen aangebracht,
maar in 1746 werd de kaart ingrijpend gewijzigd.
Uv/
F
y**""
HET IJ ROND
De IJ-dijken in de omgeving van Halfweg
op de overzichtskaart van Rijnland van
Floris Balthasars uit 1615. Links de rechte
Spaarndammerdijk, hier ‘Haerlemmerdyck’
genoemd en de slechts door een kade
omgeven Inlaagpolder. Meer naar het
oosten zijn diverse walen of braken en de
uitwateringssluisjes van de dijkambachten
te zien, maar de drie uitwateringssluizen van
Rijnlands boezem in Halfweg zijn niet op de
kaart aangegeven. HHR, Collectie kaarten,
A-4065.
-V.’
