74
Wind, regen, sneeuw en hagel
en het grootste deel van de Schager Kogge niet meer aan
zee. Dat leidde tot langdurige procedures bij eerst de
Staten van Holland en daarna de Hoge Raad over de door
beide ambachten aan de Zijpe verschuldigde dijkvelling.
Van de kant van de Zijpe werd hierbij geschermd met de
bedijking van Burghorn. Daar had Philips de Goede im
mers het principe toegepast en de Nieuwedijk in beheer
gebracht bij het Ambacht en de Kogge. Uiteindelijk kwam
deze keer niets van dijkvelling terecht. Halverwege de 16e
eeuw had Burghorn zich ook al met succes onder de om
slag van de Hondsbossche Zeewering weten uit te werken,
en dat terwijl heel West-Friesland wel omslagplichtig was
en de Burghorn door Philips de Goede duidelijk als onder
deel van West-Friesland bestempeld was.
Bijna zes jaar lang fietste ik naar school en naar
het station over de Valkkogerdijk van Sint Maarten
naar Schagen, langs de Burghorn. Wind leerde ik
daar kennen, evenals regen, sneeuw, hagel en felle
zon. In alle jaargetijden lag dat poldertje aan mijn
linker- of rechterhand met aan de overkant die
andere dijk, de Hoge Dijk. De Nieuwedijk dus. Niet
alleen gedurende die bijna zes jaar, maar vele jaren
daarna had ik er geen idee van hoe dat polder
tje was ontstaan en waaruit. Ik kende een paar
mensen die er een bedrijf hadden. Over de Burger-
hornerweg, de weg door die polder, fietste ik nooit,
omdat hij net niet de kortste weg naar school en
naar huis was. Daarna verdween dat kleine stuk
land geheel omgeven door dijken compleet achter
de horizon van een heel leven elders of in Schagen,
waar ik vol liep met totaal andere zaken. Pas toen
mijn belangstelling voor de historie van het gebied
wakker werd, min of meer uit zichzelf en, zoals
vermeld in het woord vooraf, daarna door de ‘hard
handige’ en ‘genadeloze’ opmerkingen van mensen
die ik ontmoette, kwam er een moment waarop
de Burghorn terugkeerde in mijn bestaan. Ik keek
met andere ogen, vooral in het polderarchief en in
de stukken die ik daar vond, naar die 300 hectare
gras- en bouwland, waar ik in latere jaren nu eens
omheen en dan weer doorheen fietste. Pas toen
begon het te dagen dat het ging en gaat om een
gebied dat een lange en rijke historie kent.
Zoals gezegd werd de voorgeschiedenis van de polder
Burghorn behandeld in De Schagerdam en de abdij
van Egmond, de 32e uitgave van de Vrienden van de
Hondsbossche, verschenen in 2015. Natuurlijk houdt
de historie van Burghorn niet op aan het einde van de
16e eeuw met de definitieve bedijking van de Zijpe.
Maar wel krijgt die een ander karakter. Burghorn was
in 1597 zijn unieke positie in het Noorderkwartier als
eerste en enige bedijking van formaat kwijt. De Nieuwe
dijk was na 1597 ook geen zeedijk meer. Burghorn werd
daarmee veel meer een doorsneepolder met de ‘gewone’
polderproblemen van wateroverlast als het tegenzat met
weer en wind en een molen die doorlopend om duur
onderhoud vroeg. In diverse artikelen in De Kakelepost,
het tijdschrift van de Historische Vereniging Schagen,
worden aspecten van die historie besproken zoals
bijvoorbeeld de steenfabriek die in de tweede helft
van de 19e eeuw aan de Oudedijk in Burghorn heeft
gestaan, waarvoor een gedeelte van de Oudedijk werd
afgegraven.182
Een foto in het boekje De Schagerdam en de
abdij van Egmond (p. 63) liet zien dat het duikersluisje
bij de Hale naast het huidige recreatiepark Burghorn
- dat in de 15e en 16e eeuw tot zoveel geruzie aanleiding
gaf - behoorlijk in verval was geraakt.183 Dit sluisje werd
in verband met de combinatie van de bemaling van
Burghorn met de Schager Kogge in 1739 vernieuwd.
Een gedenksteen in het sluisje herinnert hieraan. Reeds
in 1997 drong de Historische Vereniging Schagen en
Omstreken op herstel aan. Er ging geruime tijd over
heen, maar in 2015 startte de huidige beheerder,
Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, met de
restauratie van dit provinciale monument, die twee jaar
later werd voltooid. De Stichting Historische Sluizen en
Stuwen in Nederland (HSSN) sprak in oktober 2017
grote waardering uit voor de wijze waarop het sluisje
was gerestaureerd. De HSSN had weliswaar kritiek op
bepaalde details, maar bekroonde het werk toch met
de derde plaats in de jaarlijkse competitie voor de best
geslaagde restauratie, de HSSN-sluizenprijs.184
De uitgave over de Schagerdam besloot met
een oproep de Schagerpaal, de grenspaal tussen de
dijkvakken van het Geestmerambacht en de Schager en
Niedorper Koggen op de Nieuwedijk, te herstellen. Deze
paal komt u aan uw rechterhand tegen komend uit de
richting van Schagen, vertrekkend bij de echte Burghorn
- de dijkhoek - na precies 2.666 meter. Ook dat is met
medewerking van de gemeente Schagen en Hoogheem
raadschap Hollands Noorderkwartier inmiddels gelukt.
In het najaar van 2017 werd de bemoste hardstenen paal
'in ere’ hersteld. Op het informatiebordje naast de paal
wordt het hoe en waarom van die 2.666 meter uitge-
legd.185
BURGHORN VAN KWELDER TOT POLDER
