42
De watergangen in Schagen
De molen
Twee maanden later, op 10 april 1463, regelde Willem
van Beijeren nog een aantal zaken op verzoek van de
buren van Schagen.85 Het ging vooral om de sloot voor de
afwatering van Burghorn. De ingelanden van de polder
namen de aanleg van een sloot van het sluisje bij de
Hale naar Lutkewerf met bijkomende werken voor hun
rekening. De breedte van deze sloot werd gesteld op
6 voet (1,8 m) en de diepte op 3 voet (1 m). Lutkewerf
lag waar de Lagedijk(erweg) bij de Westfriesedijk uit
komt. Vanaf daar moesten de buren van Schagen voor
eigen rekening ('buten dit nyeuwelandts cost") een sloot
graven naar het Wad ter breedte van 10 voet (3 m) breed
en op een afstand van 10 voet (3 m) vanaf de dijk.
De uitgegraven grond werd bestemd voor de versteviging
van de dijk. Weer deed Willem allerlei soms weinig rea
listisch toezeggingen over nieuwe sluizen en financiële
tegemoetkomingen van de kant van Burghorn om die
werken uit te voeren. Vanaf het begin is duidelijk dat het
sluisje in de Oudedijk bij de Hale een bron van ellende
zou vormen. Schagen wilde het al gauw dichthouden,
Burghorn juist open. De polder was immers voor de
afwatering totaal afhankelijk van dit sluisje.
In oktober 1467 blijkt er een proces te lopen bij het
Hof van Holland tussen de ingelanden van Burghorn en
de buren van de heerlijkheid Schagen betreffende het
gebruik van de watermolen in de polder en de sluis in
de Oudedijk.86 De ingelanden van Burghorn eisten dat
Schagen hun in het ongestoorde gebruik van deze molen
liet. Ondanks de belofte van Willem van Beijeren van
februari 1463 was er dus toch een molen in Burghorn
gebouwd. Kennelijk hadden de ingelanden kort nadien
bemerkt dat na de aanvankelijk tamelijk probleemloze
afwatering hun nieuwe polder zodanig was ingeklonken
dat het overtollige water niet meer vanzelf door het
sluisje in de Schager Kogge wegliep. Zij meldden in 1467
aan het Hof dat by den waterpas bevonden [was]
dat de zelve bedycte landt een goedt deel lager wesen
zoude dan dat selve dair doer dattet water zynen
loop hebben zoude’.87
Hierdoor gedwongen hadden de Burghorners
tot horen zwaren coste doen maicken een water
molen omme dair mede dat water van hoirluyder landen
duer Scagen ende die wateringen van dien te mogen bren
gen De buren van Schagen verhinderden echter dat
er met de molen werd gemalen, waarna Burghorn naar
het Hof van Holland was gestapt. Van de kant van Schagen
werd natuurlijk gewezen op het privilege van Willem van
Beijeren van februari 1463. De Burghorners sloegen terug
met oude toezeggingen van Willem van Beijeren aan de
bedijkers dat zij via een sluis op Schagen mochten afwate
ren. Het Hof besloot in oktober 1467 dat twee commissa
rissen ter plekke de partijen bij elkaar moesten brengen.
Indien dat niet lukte, zou het Hof zich nader beraden en
recht spreken zoals het behoorde. Negentien jaar later,
in 1486, wees het Hof eindelijk vonnis. De molen mocht
blijven malen, maar Burghorn werd verplicht de achter
stallige omslagen te voldoen. De polder had namelijk in
de periode waarin de Schager Kogge de molenbemaling
bemoeilijkte niet meer bijgedragen aan de Koggekosten.88
De molen stond enkele honderden meters ver
wijderd van het sluisje bij de Hale en maalde het water
omhoog in een tussen twee kaden gelegen kolk. Uit deze
kolk werd het dan door het sluisje op de Schager Kogge
geloosd. Die situatie gaf Dou in 1657 duidelijk aan op
zijn grote kaart van West-Friesland.89 In 1619 verrees er
een tweede molentje in de polder. Dit bemaalde de met
water gevulde kuilen langs de Nieuwedijk, ontstaan door
het afgraven van specie voor het onderhoud van deze
dijk. Het merendeel van de ingelanden van Burghorn
wilde niets van dit molentje weten wegens het extra
O
BURGHORN VAN KWELDER TOT POLDER
Kaart van Burghorn met de Burghorner molen
(noorden links). De molen maalde het water
op in een tussen twee kaden gelegen kolk.
Vervolgens werd het door het sluisje bij de
Hale op de Schager Kogge geloosd. Detail uit de
kaart van ‘Uitwaterende Sluizen’ door J.J. Dou,
1680. Collectie Hoogheemraadschap Hollands
Noorderkwartier, Heerhugowaard.
