73
Stoom in de Vier Noorder Koggen en
de Beemster
In het oude noordelijke deel van het stoomgemaal van de
Vier Noorder Koggen bij Medemblik waren in november
1940 twee elektromotoren geplaatst ter vervanging van
twee afgekeurde stoomketels. De derde stoomketel werd
op kolen gestookt zolang dat kon. De Duitsers hadden
aan de medewerkers van het stoomgemaal toestem
ming gegeven ook na spertijd over straat te gaan. Een
embleem op hun werkkleding liet zien dat ze daarvoor
permissie hadden gekregen. Als alternatief voor kolen
1945 kreeg Werkspoor van het polderbestuur Heer-
hugowaard de opdracht een van de twee motoren van
het gemaal aan de Huijgendijk geschikt te maken voor
teerolie of carbolineum. Dat viel nog wel te krijgen. De
opzichter slaagde er met veel kunst- en vliegwerk in
een van beide dieselmotoren te laten draaien. De polder
kreeg een speciaal biljet van Provinciale Waterstaat om
op het gemaal aan te plakken. Hierin werd het Duitse
leger gewaarschuwd het restant smeer- en stookolie
niet te vorderen. Dat was niet voor niets, in de Beemster
vorderden de Duitsers in de nacht van 24 april 1945 alle
gasolie. Met het tankertje ‘Onnie’ verdween 18.000 kilo
olie naar Amsterdam. Desondanks liep de waterstand
in de Heerhugowaard hoog op. In mei 1945 bestelde
het bestuur de carbolineuminstallatie weer af, maar het
moest wel de rekening van 750 gulden betalen.211
werd met hout gestookt, maar in de laatste maanden van
de oorlog waren kolen en hout moeilijk te verkrijgen.
Daarom gingen medewerkers van het stoomgemaal bij
boeren langs om alles wat maar kon branden mee te
nemen. Daardoor kon het stoomgemaal de hele oorlog
doordraaien en viel het geen enkele keer stil.212
In De Beemster werd besloten het oude stoom
gemaal aan de praat te houden met boomstammen. Heel
de polder werd door het bestuur opgeroepen te helpen
met het kappen, afvoeren en verzagen van bomen langs
de wegen. “Het zijn of niet zijn van onze polder wordt
mede door uw arbeid bepaald!” zo eindigde de brief van
het polderbestuur.213
Op 15 november werd begonnen met het
kappen van bomen aan de Volgerweg-West die door de
inundatie van het zuidelijk deel van de polder waren
afgestorven. Het stoomgemaal verbruikte per ketel
360 kilo hout per uur, ongeveer zes volle kruiwagens.214
208
211
GEEN SOLDAAT KAN DE POLDER REGEREN!
De dieselmotoren in het gemaal van de polder Heerhugowaard,
circa 1935. Collectie Stichting Den Huygen Dijck, Heerhugo waard.
209
210
212
213
214
RAA, tg. 84.02.037, waterschap Schermeer, inv.nr. 38, notulen D&H,
20-9 tm. 18-10-1944.
RAA, tg. 84.02.037, waterschap Schermeer, inv.nr. 1223.
RAA, tg. 84.02.037, waterschap Schermeer, inv.nr. 38, notulen D&H,
28-10-1944 tm. 12-5-1945; inv.nr. 60, notulen hoofdingelanden,
16-12-1944 en 28-5-1945; WA, tg. 1634, Zeevang, inv.nr. 1, notulen D&H,
7-9-1945; Straakenbroek (1967), 103.
Aten, inleiding Inventaris polder Heerhugowaard, 22 (RAA); Nieuw Noord-
hollandsch Dagblad voor Alkmaar e.o., 7-9-1945; NIOD, tg. 249-0357,
inv.nr. c9, dagboek Van der Oord, 24-4-1945.
Wolfslag (1994), 34-35.
Info: https://onh.nl/verhaal/duitse-bezetter-zet-beemster-blank.
NIOD, tg. 249-0357, inv.nr. c9, dagboek Van der Oord, 14; Aten (2012), 42;
WA, tg. 0207, waterschap Beemster, inv.nr. 254, rapport inundatie.
2 Werkspoor mott>r«r-
(•der atO P-1C Tot»
v«r mogen 250 M’ f>*'
mlium'
