Bemalen tot het bittere einde
63
Afscheid van dieselbemaling
Op 31 maart 1941 kwamen de Noord-Hollandse water
schappen met dieselbemaling in de kring van de VNHW
bijeen ter “uitwisseling van gedachten omtrent de
noodzakelijkheid en mogelijkheid van elektrificatie
der gemalen”.188 Ingenieur Poppo Poppens van NHNK
leidde het onderwerp in. Het werd geen vrolijk verhaal.
Het Rijksbureau voor Aardolieproducten kon namelijk
moeilijk zeggen hoeveel olie er over een half jaar nog
Als gevolg van de oorlog kregen de waterschappen al
snel te maken met nieuwe regels voor het inkopen van
brandstof voor gemalen. Die regeling schreef voor dat
de waterschappen, voordat ze motorbrandstof mochten
inslaan, eerst een machtiging voor een vergunning moes
ten hebben. Die machtiging moest worden aangevraagd
bij de directeur van het Rijksbureau voor Aardoliepro
ducten in Den Haag. Voor aanvraagformulieren diende
men weer aan te kloppen bij de plaatselijke distributie
kantoren. Kortom, een heel bureaucratisch gedoe. De
vergunningen waren overigens maar voor een beperkte
tijd geldig, in de eerste periode van 1 juli tot en met
31 december 1940. Voor steenkool konden de water
schappen gewoon terecht bij hun eigen leverancier,
die naar behoefte kolen mocht leveren.185
Het hoogheemraadschap van Rijnland had in
augustus, ter aanvulling van zijn voorraden, een aan
vraag ingediend voor 110 kubieke meter stookolie.
Het Rijksbureau wees het schap begin oktober die olie
toe. Om de voorraad in Spaarndam te kunnen opslaan,
huurde het bestuur een tankschip van de Vereniging
Schipperseigenaren in Katwijk aan Zee voor 35 gulden
per week.186
Toen in 1941 het Provinciaal Elektriciteits
bedrijf Noord-Holland (PEN) de waterschappen wat
stroomlevering betrof verder op rantsoen zette, leidde
dat tot grote onrust bij waterschappen die een elek
trisch gemaal hadden. Door bemiddeling van de VNHW
werd er een compromis gesloten met het PEN, waarbij
“voorshands zoveel stroom wordt geleverd als voor
het handhaven van het normale peil nodig is”. De leden
werden op het hart gedrukt de elektrische bemaling niet
uit te breiden of het maalpeil te verlagen, anders dreigde
een boete.187
beschikbaar zou zijn. Weliswaar genoten dieselgema-
len wegens de voedselvoorziening prioriteit, maar er
was een onberekenbare factor die boven alles ging: de
Wehrmacht. Er ging elke dag af en er kwam niets bij.189
Voor het vervangen van de dieselbemaling waren twee
alternatieven, namelijk het ombouwen tot elektrisch
gemaal of het plaatsen van een of meer gasgeneratoren,
dat waren installaties voor de winning van gas uit kolen.
Met dat gas werden de diesels aangedreven.
GS hadden ondertussen de bevoegdheid gekre
gen om waterschappen te verplichten hun dieselbema
ling om te bouwen tot elektrische bemaling. Er was nog
geen duidelijk plan, maar zeker was wel dat de grotere
waterschappen bij die omzetting het voortouw moesten
nemen. Het goede nieuws was dat het PEN nog stroom
kabels beschikbaar had, maar daar stond tegenover dat
elektromotoren schaars waren. De door de waterschap
pen gewenste modellen waren veelal niet beschikbaar
en daarom diende men genoegen te nemen met minder
geschikte exemplaren.
Uiteraard ging die hele operatie de waterschap
pen heel veel geld kosten. Voor waterschap Velserbroek
bijvoorbeeld, kwam de elektrificatie van het gemaal neer
op 14.000 gulden. Dat geld zou in kas kunnen blijven als
het peil van het Noordzeekanaal (0,50 m - NAP) zou
worden verlaagd, waardoor deze polder (0,45 m - NAP)
op natuurlijke wijze water kon lozen. Maar tegen deze
oplossing maakte Amsterdam weer bezwaar. Het water
schap Haarlemmermeerpolder was bezig met de elek
trificatie van het gemaal Leeghwater maar vond dat
provincie en Rijk financieel over de brug moesten komen
met een bijdrage van bijvoorbeeld 50 procent.190
Hoe het verder moest, kwam een maand later
aan de orde in het overleg tussen een afvaardiging van
de VNHW en hoofdingenieur-directeur C. Thomése
met zijn twee ambtenaren van Provinciale Waterstaat.
Thomése meldde dat zijn dienst niet stil had gezeten.
185
188
189
190
GEEN SOLDAAT KAN DE POLDER REGEREN!
186
187
WA, VNHW, brief bestuur aan de leden, 21-6-1940. De brief bevatte
informatie n.a.v. vragen op de vergadering van 10-6-1940.
HHR, tg. 1.1.2, inv.nr. 194, notulen D&H, 16-10 en 13-11-1940.
WA, tg. 1055, VNHW, brief DB aan waterschappen met elektrische bema
ling, 24-1-1941.
WA, tg. 1055, VNHW, verslag speciale vergadering voor waterschappen
met dieselbemaling, 31-3-1941.
WA, tg. 1055, VNHW, verslag vergadering polders met dieselbemaling,
31-3-1941.
WA, tg. 1055, VNHW, verslag overleg met Provinciale Waterstaat, 24-4
1941.
