57
Joodse onderduikster in gemaal Petronella?
waren in Zuid-Afrika terechtgekomen - opgepakt en
via Westerbork naar het vernietigingskamp Auschwitz
getransporteerd. Franze en haar man werden daar op
10 september 1943 vermoord, hun dochters tweeën
halve maand later.175
In 2005 vond een medewerker van waterschap Amstel
Gooi en Vecht in gemaal Petronella aan de Amstelkade
nabij Uithoorn een bundel papieren. Ze bleken afkomstig
te zijn van een oud-opzichter. Niet de papieren zelf maar
het omslag waarin ze waren opgeborgen was interes
sant. Op de binnenkant was een fraai gedrukt ex libris
geplakt, voorzien van de handgeschreven tekst “Frau
Franze Levy, zum 15. April 1930, von Walter Grünert und
Frau”.17i Al snel bleek dat Franze (officieel Franziska
Levy-Bucky geheten) een Joodse vrouw was, afkomstig
uit Altenburg bij Leipzig. De nazi’s beschouwden de
familie Levy als staatsgevaarlijk omdat ze onder meer
contacten had met Thomas Mann, Nobelprijswinnaar
voor literatuur en uitgesproken antifascist. Bij een inval
in hun woning werden hun boeken in brand gestoken.
Franze vluchtte met haar gezin voor de naziterreur naar
Nederland. In 1942 woonden ze in Nieuwer-Amstel. Hoe
haar ex libris in gemaal Petronella terecht kwam, is on
duidelijk. Was Franze daar tijdens de bezetting wellicht
ondergedoken? Een bewijs daarvoor is niet gevonden,
maar het is heel goed mogelijk. Onder de vloer van het
dieselgemaal zat een kleine ruimte waarin iemand zich
kon verstoppen, en de machinekamer was goed ver
warmd. Elders in Nederland, onder andere in Strijen
en Appeltern, hebben ook onderduikers in gemalen
gezeten. In 1943 werd Franze, haar man Albert en de
twee dochters Lore en Renate - drie andere kinderen
169
174
175
GEEN SOLDAAT KAN DE POLDER REGEREN!
Verzegeling van een benzinepomp aan de Grote
Houtstraat te Haarlem door een Duitse militair,
1940. NHA, collectie Kennemerland.
Het in gemaal Petronella bij Uithoorn
gevonden omslag voorzien van het ex libris
van Franziska Levy-Bucky. AGV, beeldbank
nr. 020489.
170
171
172
173
Lemma Dieuw van Vliet (1887-1974) in het Westfries Biografisch
Woordenboek (WBW) op www.westfriesgenootschap.nl.
HHR, tg. 1.1.2., inv.nr. 197, notulen D&H 9-6 en 22-9-1943.
IHHR, tg. 1.1.2., 22-9 en 15-11-1943.
WA, tg. 1055, VNHW, brief departement van Handel, 18-7-1941.
WA, tg. 1055, VNHW, briefwisseling met Unie, 14-8, 4-9 en 25-10-1942.
Tevens Aten (2002), 10.
https://www.agv.nl/geschiedenis/historisch-archief/parels-uit-ons-
archief/onderduikers-in-gemaal-petronella/
Daar ook een uitvoerig interview met Franze's kleindochter. Zie ook AGV,
tg. 36, Eerste Bedijking der Mijdrechtse Droogmakerij, inv.nr. 98.
Info www.joodsmonument.nl.
