Terugblik
131
Inundaties achterhaald?
Bemaling kwetsbaar
Terugkijkend kunnen we vaststellen dat de waterschap
pen in 1940 niet goed waren voorbereid op de gevolgen
van de strategische inundaties door het Nederlandse
leger. Nederland koesterde zijn neutraliteit en hield geen
rekening met het uitbreken van een oorlog en daardoor
werd het treffen van adequate voorzorgsmaatregelen,
zoals het aanleggen van een grote voorraad zandzakken,
onderschat. Na afloop rezen er vragen over het vergoe
den van schade en brandstof voor het weer droogmaken
van het ondergelopen land. De strategie achter de inun
daties was bovendien achterhaald, want de Duitsers
lieten zich niet afschrikken door het wassende water.
Ze veroverden ons land met luchtlandingen en met
bombardementen.
De bezetter gebruikte het wapen van de
inundaties in 1944 en 1945 zelf ook om, op zijn minst,
de opmars van de Geallieerden te vertragen en lucht
landingen tegen te gaan. Toen in het voorjaar van 1944
de Geallieerde invasie naderde, werd rond Amsterdam
een grote ring polders blank gezet. Dit verliep nog plan
matig en er was tijd maatregelen te treffen om onnodige
schade te voorkomen. Provinciale Waterstaat stond de
gedupeerde polders met raad en daad terzijde. De eerder
in de bezetting nauwelijks zichtbare Bevollmachtigte
für die Wasserwirtschaft Hans Kiel trad nu duidelijker
naar voren. Hij bemiddelde bij de Wehrmacht om - als
dat militair geen risico opleverde - de omvang van de
inundaties te beperken.
De desastreuze inundatie van de Wieringer
meer, krap drie weken voor de capitulatie, had een ander
karakter. De Geallieerden waren diep in ons land op
gerukt en nu ging de Wehrmacht met grof geweld en
Op 5 mei 1945 eindigde de periode van ingehouden
bestuur.348 De Noord-Hollandse waterschappen konden
weer aanpakken, malen, bouwen en wegen opknappen.
Zo werden de sporen van de oorlog langzaam uitgewist.
zonder zich te storen aan welk belang van de bevolking
dan ook te werk. Het blank zetten van een serie polders
in de Vechtstreek, soms nog korter voor de bevrijding,
was van hetzelfde kaliber.
Het verzet werkte ondertussen aan de voorbe
reiding van het weer droogmalen van het geïnundeerde
land en het wist, via via, commissaris der provincie
Backer te bewegen een circulaire uit te laten gaan met
adviezen aan de bevolking bij een evacuatie. Dat was
echt geen overbodige maatregel omdat de Wehrmacht
alles klaar had om door middel van het opblazen van
de dijken langs het IJsselmeer en Noordzeekanaal heel
Waterland en de Zaanstreek onder water te zetten. Pas
de capitulatie maakte een einde aan deze dreiging.
Alles en iedereen was rond 1940 afhankelijk van fossiele
brandstoffen, dus ook de waterschappen. De gemalen
draaiden op steenkool, gasolie of met steenkool opge
wekte elektriciteit. Vooral polders met een dieselgemaal
kwamen direct in problemen omdat nazi-Duitsland geen
greep had op grote olievelden. Gasolie werd daarom
meteen streng gerantsoeneerd. Provinciale Waterstaat
oefende stevige druk uit op polders met dieselgemalen
om elektromotoren of gasgeneratoren te monteren.
Soms kon het probleem worden opgelost door het aan
gaan van een bemalingsovereenkomst met een naburige
polder met een elektrisch gemaal. Toen in de herfst van
1944 duidelijk werd dat ernstig rekening gehouden
moest worden met het totaal uitvallen van de stroom
voorziening, boden de aloude windmolens in een serie
polders nog enig soelaas. Maar de meesten stonden al
jaren weg te kwijnen en moesten eerst worden opge
knapt. Het natte najaar van 1944 was een grote tegen
valler, het mooie weer in april 1945 een voordeel. Met
kunst- en vliegwerk hield westelijk Nederland in de
laatste oorlogsmaanden net de voeten droog. Veel langer
had de oorlog niet moeten duren. En paar dagen slecht
weer en regen hadden zeker tot grote wateroverlast ge
leid gezien de precaire toestand van de polderbemaling.
GEEN SOLDAAT KAN DE POLDER REGEREN!
Links gedicht door M. Vasalis (pseudoniem van Margaretha Droogleever
Fortuyn-Leenmans) op de bedijking, inundatie en hernieuwde droogmaking
van de Wieringermeer. Grafisch ontwerp Nan Platvoet. Uitgave C.V. Uitgeverij
v.h. C. de Boer Jr. (Amsterdam 1945). RAA, bibliotheek signatuur THA1D6.
348 Typering van dijkgraaf Kramer Glijnis van Uitwaterende Sluizen, Borger
en Bruines (1994), 123.
