112
Chaos maar geen paniek
De actie van Hoeneveld
ambten te bekleden.301 Na zijn vrijlating vestigde Aris
Saal zich op Texel.
Zijn broer Jan Saal kwam er nog slechter vanaf.
Jan had een landbouw- en bloembollenbedrijf in Waard-
polder-Kolhorn. Hij was behalve bestuursraad van de
provincie Boerenleider voor Noord-Holland van de
Nederlandse Landstand en later plaatsvervangend lan
delijk leider van die organisatie. Een onvermoeibaar pro
pagandist voor het nationaalsocialisme, die veel boeren
tot het lidmaatschap van de NSB wist te bewegen en hen
opriep als ‘Oostboer’ de door Duitsland bezette gebieden
Het ongelooflijke was gebeurd en de bewoners van de
Wieringermeer waren als verdoofd. Door twee gaten in de
dijk op vijf kilometer ten zuiden van Den Oever, stroomde
het water de polder in. Eerst langzaam, maar vervolgens
steeds sneller, want de kracht van het water vergrootte
de openingen. De dijk was op die twee plaatsen tot even
beneden de waterspiegel weggeslagen en drie uur na
de explosie was het zuidelijke gat al 50 meter breed en
stond het water 1,0 m - NAP in plaats van 3,30 m - NAP.
Het noordelijke gat was als gevolg van de scherpe Duitse
bewaking onbereikbaar en zij namen zelfs de dijkopzich-
ter die poolshoogte kwam nemen, onder vuur.
De meeste inwoners dachten aanvankelijk dat
het water niet hoger dan 50 centimeter zou komen. Pas
toen, laat in de middag, het water als een woeste kolken
de massa de polder begon binnen te stromen, trokken
de meeste bewoners weg. De ontruiming van de polder
mocht dan chaotisch en ongeorganiseerd verlopen, er
ontstond nergens paniek. De boeren beschikten over
eigen transportmiddelen, maar toch ging het langzaam
omdat velen hun vee wilden meenemen. Sommigen
overnachtten op de Oostwaardhoeve, het voormalige
werkdorp voor Joodse Palestina-pioniers, dat leeg stond
omdat de bewoners door de Duitsers waren afgevoerd.
Inwoners uit de dorpen, vooral middenstan
ders, vluchtten de dijk op of naar de terp vlak onder
Wieringerwerf. Die terp was een grote opgespoten zand
vlakte op een keileemplaat van ongeveer vier hectare.
Die plek was bedoeld als vluchtoord bij een watersnood
en daarom was daar ook een waterput aangelegd. Men
sen trokken of naar familie en kennissen of naar geïm
proviseerde onderkomens in de omgeving.303
Behalve de ongeveer 7.000 inwoners van de
polder, moesten de daarin verblijvende onderduikers
eveneens een veilig heenkomen zoeken. Voor 29 vluch
telingen liep het slecht af. Zij werden bij de dijkover-
gang Lambertschaag door de Duitsers, geholpen door
Onmiddellijk na de inundatie nam de Alkmaarse
psychiater dr. Gabe Hoeneveld, in samenwerking met
landbouwvoorman P.M. Bürmann uit Stompetoren, het
initiatief om een protestcomité op te richten tegen het
onder water zetten van de Wieringermeer. Bürmann
drong bij Hoeneveld aan op onmiddellijke actie, omdat
een Duitse officier hem had verteld dat de Duitsers mo
gelijk alle binnendijken zouden laten springen, waardoor
heel Noord-Holland onder water zou komen te staan.
Onder druk van Hoeneveld was dijkgraaf Kamp van
NHNK uiteindelijk bereid “iets te doen”, onder voorwaar
de dat Bürmann eerst contact zou leggen met de Duitse
instanties. Nog op diezelfde 17de april belde Bürmann
met de Beauftragte van Rijkscommissaris Seyss-Inquart
in Noord-Holland, dr. W. Schröder. Hij vroeg hem om een
onderhoud over de onderwaterzetting van de Wieringer-
meer. Al snel bleek hem dat Schröder van die mededeling
schrok en nog niet op de hoogte was van deze inundatie.
Bürmann legde Schröder twee opties voor: óf Duitsland
zou de oorlog winnen en dan was de algehele vernieti
ging van Nederland “waanzinnig”, óf Duitsland verloor
de oorlog en kreeg de rekening gepresenteerd voor deze
zinloze vernielingen. Schröder toonde zich daarna tege
moetkomend en was bereid de commissie (het comité)
onder leiding van Kamp te ontvangen.305
Landwachters, gearresteerd en afgevoerd. Die waren
kennelijk van tevoren gewaarschuwd. Pastoor Langedijk
vertrok als een van de laatste polderbewoners. Zolang er
nog mensen waren, wilde hij in hun midden zijn. Totdat
het niet meer ging en ook hij moest vertrekken.304
De volgende dag begaf een schip met autoritei
ten zich naar het gat in de dijk. Hun aanwezigheid daar
was niet gewenst en de kogels floten hen om de oren.
Op 20 en 21 april maar ook op 4 mei 1945 stormde het
flink, zodat aan de onder water staande bebouwing nog
meer schade werd aangericht.
in Oost-Europa te koloniseren. Saal stuurde ook aan op
de ontruiming van het Joods Werkdorp ‘Nieuwesluis’
in de Wieringermeer, waar zich sinds 1934 honderden
jonge vluchtelingen bevonden. Die ontruiming, onder
leiding van de beruchte SD-chef Willy Lages, kwam in
maart 1941 en zou aan 175 bewoners het leven kosten.
Of zijn houding deze actie in de hand gewerkt heeft, is
niet duidelijk. Het werd hem ook niet ten laste gelegd
door het Bijzonder Gerechtshof. Hij kreeg vijf jaar hech
tenis (de eis was zeven jaar) en werd voor 10 jaar uit het
kiesrecht en het recht om ambten te bekleden gezet.302
GEEN SOLDAAT KAN DE POLDER REGEREN!
