111
NSB-burgemeester en heemraad Aris Saal
door veldwachter J. Haarsma per motor bezorgen bij de
Sicherheitspolizei in Amsterdam. Dezelfde middag nog
arresteerde de Duitse politie verschillende stakers in de
Wieringermeer. In augustus 1944 vroeg Saal aan de com
mandant van de Landwacht300 in Amsterdam om land-
wachters te sturen ter bestrijding van de zwarthandel.
Hij gaf ze drie namen en instructies voor het verrichten
van huiszoekingen. De landwachters werden onderge
bracht in het hotel van R.D. Smit. Voor de kosten liet Saal
de gemeente opdraaien. In totaal deed hij voor meer dan
1.600 gulden onrechtmatige uitgaven. Er was ook nog
wel iets positiefs te melden, want Saal verkocht op zijn
boerderij melk en tarwe tegen normale prijzen, terwijl
velen woekerprijzen vroegen. Ook zorgde hij ervoor, dat
veel agrariërs een Ausweis kregen, zodat ze niet naar
Duitsland hoefden.
Na de oorlog werd Aris Saal opgepakt en moest
hij zich voor het Bijzonder Gerechtshof in Amsterdam
verantwoorden. “Aris Saal maakte een zielige indruk”,
aldus een krantenverslag. “Nadat hij aanvankelijk dom
weg bewezen feiten ontkende, barstte hij later in een
huilbui uit.” Procureur-fiscaal mr. J. Sikkel eiste zes jaar
internering. Het hof maakte er tweeënhalf jaar van, plus
levenslange ontzetting uit het kiesrecht en het recht om
Eerder hebben we al even kennis gemaakt met burge
meester Aris Saal van de gemeente Wieringermeer.299
Hij volgde zijn voorganger Loggers eind 1943 op als
heemraad in het bestuur van de polder. Aris Saal en zijn
acht jaar oudere broer Jan waren bekende NSB’ers in
de Wieringermeer. Ze lieten zich tijdens de oorlog door
de bezetter benoemen in belangrijke bestuursfuncties:
Aris als burgemeester van Wieringermeer, Jan als be
stuursraad (gedeputeerde) in Noord-Holland. Aris Saal,
geboren op 24 oktober 1908 in Nieuwe-Niedorp, kreeg
in 1935 in de nieuwe polder een pachtboerderij toege
wezen. Het akkerbouwbedrijf aan de Medemblikkerweg
in Wieringerwerf was 38 ha groot en heette 'Zeeoogst.
Hij bestierde het samen met zijn vrouw Nel Zwaag. Het
gezin dat ze stichtten telde uiteindelijk zeven kinderen.
Aris en Jan werden al in 1933 lid van de NSB,
hun vader Piet volgde in 1941. In juli 1942 werd Aris
door commissaris der provincie Backer benoemd tot
waarnemend burgemeester van Wieringermeer. In de
toespraak bij zijn ambtsaanvaarding liet Saal weten
dat hij als burgemeester een beleid in nationaalsocialis-
tische geest zou voeren. In zijn burgemeesterskamer op
het raadhuis hingen portretten van Hitler en Mussert.
Ook kwam er een leestafel met nationaalsocialistische
propagandalectuur. Als er functies in het gemeentelijk
apparaat vrijkwamen, benoemde Saal bij voorkeur
NSB’ers. Hij werkte nauw samen met NSB-wethouder
Oege Venema. Saal liet inwoners graafwerkzaamheden
voor de Wehrmacht verrichten en vorderde fietsen voor
de Duitsers. In februari 1943 gaf hij aan de Sicherheits
polizei door dat kapper Gerrit Zwart in Middenmeer
in zijn kapsalon zijn vreugde had geuit over de Duitse
nederlaag bij Stalingrad. Hij liet Zwart arresteren en
verhoorde hem persoonlijk. De kapper werd een half
jaar opgesloten in kamp Vught.
Toen NSB-politie-president mr. J. Feitsma
burgemeester Saal in mei 1943 verzocht op te geven
wie hadden deelgenomen aan de stakingen op 1 mei
in de Wieringermeer, zorgde hij er per ommegaande
voor dat die lijst er kwam. Hij liet deze op zondag 2 mei
2 95
2 96
300
2 97
GEEN SOLDAAT KAN DE POLDER REGEREN!
Hoes (2011), 63-64; RAA, tg. 82.2.018, heemraadschap Wieringermeer,
inv.nr. 442, verslag Ovinge. De evacuatierichtlijnen waren al op 24-2-1945
bekend gemaakt.
NIOD, tg.nr. 249-0357A, dossier inundaties Wieringermeer, inv.nr. a2,
Zwaan, 8.
In de Wieringermeer, de 'graanschuur van West-Nederland’, zaten tijdens de
oorlog naar schatting 1.000 tot 2.000 onderduikers. https://anderetijden.nl/
aflevering 71/Wieringermeer-in-de-oorlog.
Aris Saal (links) bij zijn installatie als burgemeester door commissaris
der provincie Backer, 3 juli 1943. Beide heren hadden zich in NSB-
uniform gestoken. Aan de wand het portret van ir. A.A. Mussert, de
leider van de NSB. [Onbekend] collectie RAA FO 3021591.
298
299
NIOD, KB II-712, dossier inundatie Wieringermeer, De Telex, 20-12-1945.
Zie het hoofdstuk ‘Besturen in bezet gebied’, kadertekst ‘Polderbestuurder
en burgemeester: Van Reenen en Loggers’.
Een paramilitaire organisatie van hoofdzakelijk NSB'ers, berucht vanwege
hun gewelddadige optreden. Op 17-4-1945, de dag van de inundatie van
de Wieringermeer, vermoordden zij verzetsman A.C. de Graaf.
