103
Bescherming ringdijk Haarlemmermeer
In de Haarlemmermeer waren veel verzetsmensen
actief. Eén van hen was Cor van Stam (1920-1995), die
van 1972 tot 1983 burgemeester van de Haarlemmer
meer was. In de oorlog opereerde hij als verzetsman
onder de naam Cor van der Meer. Hij bood zelf onderdak
aan Joden, hielp bij het vinden van onderduikadressen
en speelde als commandant van de KP (Knokploeg), die
later overging naar de BS, in de laatste fase van de oorlog
een belangrijke rol bij de bescherming van de Ringdijk
rond de Haarlemmermeer.278 De Duitsers hadden met
hulp van Nederlandse waterbouwkundigen op vier
bestuur van de Oude Spaarndammerpolder. Aannemer
Polderman uit Spaarndam had in 1945 een rekening inge
diend van 1.047,58 gulden voor het dichten van gaten in de
Molenweg, het baggeren en krozen van de Heksloot en het
opengraven van de duiker aan de Nieuwe Rijweg. Vier jaar
later, toen er nog steeds werd gecorrespondeerd over de
vergoeding van deze rekening, was bij de polder de maat
vol. Het bestuur vroeg om een gesprek met de betrokken
ambtenaren voordat het met de minister zelf ging praten,
want het wachten had “onze arme polder thans al
meer geld gekost dan bij goed beleid verantwoord is”.277
plaatsen zware bommen in de dijken aangebracht. Deze
zogeheten springputten, gevuld met 2.500 kilo spring
stof, bevonden zich bij de Cruquius, bij Zwanenburg,
bij de Westeinderplas (Aalsmeer) en bij de Kaag op het
terrein van gemaal De Leeghwater. Als die bommen tot
ontploffing werden gebracht, zou de Haarlemmermeer
een halve meter onder water komen te staan. Indien ech
ter ook de sluizen bij IJmuiden werden vernield, liep de
polder tot vier meter diep vol. Het water van de Noord
zee kon dan bij vloed, via zijkanaal F, de polder bereiken.
Om te voorkomen dat het zover kwam, zorgden mede
werkers van het waterschap Haarlemmermeerpolder
voor boten met zand in de buurt van de springputten, die
bij een explosie in de gaten van de Ringdijk tot zinken
zouden worden gebracht. Onder leiding van 'Cor van
der Meer’ werden hierover besprekingen gevoerd met
het polderbestuur en met Provinciale Waterstaat van
Noord-Holland.279
Dijkgraaf Van Hardenbroek had een illegaal
dijkleger opgericht om onderwaterzetting van de polder
door de Duitsers te voorkomen. Die dijkwacht bewaakte
in het geheim - dat wil zeggen zonder dat de Duitsers
het merkten - de gemalen en springputten en probeerde
de ontstekingen van de bommen onklaar te maken. Van
Hardenbroek moest in november 1944 met zijn gezin
onderduiken.280 De beschermingsacties kostten in totaal
acht verzetsmensen het leven. Zij kwamen om bij het
oefenen met springstoffen en bij vuurgevechten met de
Duitsers. Maar het hoofddoel werd bereikt: de dijken
werden niet opgeblazen, de Haarlemmermeer bleef
gespaard.281
bestuur van de Waarderpolder voor, de polderkade langs
de Mooie Nel en het Noorder Spaarne te verzwaren door
het storten van vuilnis. De firma Serné, belast met dat ver
voer, had hier wel oren naar. Op grond van de Plassen-
verordening adviseerde het Haarlemse gemeentebestuur
bij Provinciale Waterstaat daarvoor een vergunning
aan te vragen. In januari 1945 kwam die toestemming
binnen, maar alleen voor de periode van 15 oktober tot
1 mei.276
Hoe traag de ambtelijke molens soms draaiden
bij de afwikkeling van de inundatieschade ondervond het
2 72
276
2 73
277
GEEN SOLDAAT KAN DE POLDER REGEREN!
Mr. Karel J.G. baron van Hardenbroek, dijkgraaf van de
Haarlemmermeerpolder, aan de dis bij de viering van zijn koperen
jubileum als burgemeester van Bennebroek in 1938. NHA, collectie
Kennemerland.
2 74
2 75
278
279
280
281
NHA, tg. 616, Provinciale Waterstaat, inv.nr. 727, verslag gesprek met Kiel,
20-6-1944; notitie betr. Veerpolder, 10-8-1944.
Na de capitulatie meldde Kiel zich per auto met zijn archief bij Rijkswater
staat in Den Haag. Buitengekomen bleek echter de auto verdwenen. Na
enige tijd arriveerde de chauffeur, die vertelde dat de ondergrondse hem
gedwongen had naar Wassenaar te rijden. Auto en archief bleven zoek
ondanks oproepen. Kiel meldde toen uit het hoofd dat er onderdelen in
Emmen lagen. Zie o.a. ‘Waterstaat op jacht’, Nieuwe Haarlemsche Courant,
7-6-1945.
NHA, tg. 3028, Vijfhuizerpolder, inv.nr. 84, verslag inundatie, 1945.
NHA, tg. nr. 3791, Ver. Grote en Kleine Polders onder Zuid-Schalkwijk,
inv.nr. 109, overzicht oorlogsjaren, 1945.
NHA, tg. nr. 3795, Waarderpolder onder Haarlem, inv. nr. 156, brief
polderbestuur aan burgemeester Haarlem, antwoord van 16-11-1944 en
vergunning van Provinciale Waterstaat, 5-1-1945.
NHA, tg. 1739, Oude Spaarndammerpolder onder Haarlem, inv. nr. 31,
brief bestuur aan Ministerie van Financiën, 11-4-1949.
Van Stam (1986), met name 9-30.
Van Stam (1986), 149-150. Zie ook Van Velsen (2017), dl. 1, 27-28 en
idem (2015), 114-115.
Informatie op www.1940-1945.bennebroek.nl.
Van Stam (1986), 153-159.
