Scheiding beheer Noorder- en Zuiderdijken
- Wieringer dijkbestuur buiten spel gezet
zoden overhoop geworpen; een andere aarden dyk,
meer westelyk, waaraan men deezen Zomer gewerkt
heeft, is meer dan ter halver hoogte weggeslagen, zo dat
aan den geheelen Noordkant niets noemenswaardig
heel gebleven is. Was dit nog alles, het zou gelukkig
geweest zijn, terwyl de Noordkant, behalven dat, nood-
zaakelyk moest vernieuwd worden; maar onze geheele
Zuidkant is byna geinundeerd, en al ons laage Land
ligt verdronken; het water heeft hier, door de sterke
aanpersing byna twee voet hooger gestaan dan in het
voorleden jaar, en is in zulke menigte over het Eiland
heen gelopen, dat de Zuiddijk den aandrang niet heeft
kunnen weerstaan, en is derhalven geborsten, tot een
onherstelbaar verlies der Ingezetenen. Bovendien is de
Westerlandsche Dyk meede op veel plaatsen geborsten,
en de Polders geinundeerd"19
In totaal verdronken bij deze watersnood 2.000 koeien
en schapen. Rondom waren schepen losgeslagen of
vergaan, er waren er die in de dijken vast kwamen te
zitten. Van veel huizen werden de zijmuren weggesla
gen en overal zag men meubels drijven.
Speciaal de Westerlander dijk vroeg om onmiddellijk
herstel. De dreiging van het Amsteldiep was riskant ge
worden. Door het wegslaan van het wier was de aarden
dijk aan de zee blootgesteld geweest en dit had tot klei
ne doorbraken geleid, aldus valt te lezen in een rapport
van Den Berger.20 Hij had daarom, om de gevaarlijkste
punten vóór de winter enigszins te repareren, op eigen
gelegenheid wat houtwerk dat voor de Noorderdijken
bestemd was, naar de Westerlander dijk laten over
brengen om daar te worden verwerkt. Dat leverde hem
evenwel een berisping op van de Gecommitteerden,
die dan ook slechts a contrecoeur akkoord gingen met
de toekenning van de gelden. Wel stelden ze dat de
materialen op 's Lands kosten zouden worden geleverd
met daarbij de uitgesproken hoop dat de ingezetenen
zelf krachtig zouden meewerken. Om die hoop kracht
bij te zetten dienden deze nog 641 gulden bij te dragen
in de kosten.21
Het was duidelijk: de aandacht van de over
heid ging in 1776 meer en meer uit naar de belang
rijkste zeewering, die aan de Noordkant. Dat bleek nog
duidelijker uit een gewijzigde politieke opstelling. De
Gecommitteerden Raden hadden naar aanleiding van
de zoveelste noodkreet van dijkgraaf en heemraden
voor de Staten een rapport door de opziener laten
opstellen.22 Daaruit kwam naar voren dat men twee
kanten op kon: ofwel de buitendijken herstellen, kosten
De doorbraak van de stormvloed van 21 op 22 november 1776 in de
Westerlanderdijk. Ook de Stroeërdijk begaf het. Detail uit een op
17 maart 1785 door M. den Berger zelf vervaardigde kopie van een
oudere kaart van zijn hand. NHA, Rijkswaterstaat - Kaarten voor
1850, inv.nr. NL-HlmNHA_269_1293.
333.859 gulden, ofwel inlagen maken. Dat laatste was
veel goedkoper. Opmerkelijk was dat in deze opzet nog
de Zuider- als de Noorderdijken waren opgenomen. Ze
vielen immers beide nog steeds onder hetzelfde Wie-
ringer dijkbestuur. Maar aangezien de Zuiderdijken op
dat moment als vanouds door de ingelanden werden
onderhouden, gingen de Gecommitteerden stilzwij
gend in hun berekeningen aan deze dijken voorbij, al
moesten ze tegelijk toegeven dat de ingelanden alles
hadden gedaan wat hun opgedragen was, inclusief die
ene gulden extra per morgen. Afgezien van de Zuider
dijken bedroegen de kosten voor de overheid 286.238
12 Hering (1776), 126-127.
13 Leendert was sinds 1762 opziener op Texel. Bij het overlijden van Pieter Har-
ge in juli 1784 kreeg hij diens functie over Den Helder en Huisduinen erbij.
14 Pieter van Geldrop (1730-1812) was klerk van de Gecommitteerde Raden in
Hoorn, belastingontvanger en ontvanger op Wieringen van het "regt op het
collateraal", de erfoelasting op obligaties, rentebrieven en andere roerende
goederen.
15 NHA, tg. 3, inv.nr. 288, 16-12-1776.
16 Ibidem, inv.nr. 594, 11-5-1776; inv.nr. 44, 12-6-1776.
17 Ibidem, inv.nr. 288, 13-7-1776.
18 Buisman dl. 6 (2015), 494 e.v.
19 Hering (1778), 144 e.v.
20 NHA, tg. 3, inv.nr. 44, 19-12-1776.
21 Ibidem, inv.nr. 289, 5-7-1777.
22 Ibidem, 20-6-1777; inv.nr. 720, 19-7-1777.
39
WIERINGER DIJKGESCHIEDENIS
