JOHANNES DOU EN HET GROOT PROCES
Inleiding
11 EER- 1-1 UYG EN-Vi'A E RT
Polder
Jl Ué'A-tA V.:tt M ,!WyA
\m*it ivi ffjv" uti .Mf y&t
SjutX-ttbrf
jfetfrr
Aft. 1. De bedijkte Heerhugowaard. Noorden links. Gemeten door Anthonis Metius, Baert Claesz. en anderen in 1631. Kopergravure, uitgave
Claes Jansz. Visscher, 44 x 57 cm. Verspreid in het nieuwe land gelegen voormalige eilandjes zijn goed te herkennen. De kaart toont een
toestand die slechts enkele jaren bestond. De Berkmeer viel droog in 1633, de Schermer in 1635. De bedijkers van de Schermer namen het
onderhoud van de Huigendijk (rechts) over. Kort hierna begon het Groot Proces. WFA, tg. 0354, 1g25.
Jan de Bruin
De verstoeling van de Westfriese Omringdijk dateerde
uit de 14e eeuw, toen West-Friesland nog aan alle kan
ten door open water werd bedreigd. In grote lijnen was
de Omringdijk in het westen in onderhoud bij de wes
telijke ambachten Geestmerambacht en de Schager- en
Niedorperkoggen. De dijken in het oosten kwamen
voor rekening van Drechterland en de Vier Noorder
Koggen. De situatie veranderde ingrijpend door de
inpolderingen van de Zijpe (1597), Wieringerwaard
(1610), Heerhugowaard (1631) en Schermer (1635).
De westelijke dijken waren hierdoor vrijwel van de
slag van water bevrijd, terwijl de onderhoudskosten in
het oosten, onder andere door de erosie van voorland,
alleen maar toenamen. Omdat ook het Geestmeram-
bacht en de Schager- en Niedorperkoggen profiteerden
van de bescherming van de oostelijke zeedijken, eisten
Drechterland en de Vier Noorder Koggen herziening
van de middeleeuwse verstoeling. De kwestie werd in
1637 in behandeling genomen door de Hoge Raad.
Het was het begin van een rechtszaak die pas in 1695
definitief werd beslecht.
32 Schoorl (1999), 272-275. Vgl. met de aantekeningen van poldersecretaris-pen
ningmeester Keijser, p. 5, waarover hieronder meer.
33 Ibidem, 274, 472 (noot 191).
34 RAA, AWB, inv.nr. 16, p. 6.
35 Zowel AWB als het archief van de ambachtsheerlijkheid Waal en Burg (zie
hiervoor RAA, AGT, inv.nrs. 1705-1707) bevatten geen aanvullende informa
tie.
36 Kader gebaseerd op Timmer (1991), 13-15; Numan (2010), 8-15; Numan
(2015), 177, 187. Met dank aan Karel C. Numan.
DOU, LANDMETERS IN RIJNLAND EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER, 1600 1680
97
