Aft. 6. Kaart van de
heerlijkheid Bergen.
Gemeten door Johannes
Dou. Uitgave Joan
Blaeu, circa 1655.
Ingekleurde kopergra
vure, 41,5 x 55,5 cm.
NHA, Provinciale Atlas
- Kaarten en kaartboe
ken, inv.nr. NL-HlmN-
HA-560-000723.
Johannes Dou in Bergen104
Dat Dou in 1660 werd aangezocht door US om een
grote kaart van het Noorderkwartier te maken, kan
ook wel eens in verband staan met het feit dat hij een
bekende was van hoogheemraad Anthony Studler van
Zurck (circa 1606-1666). Deze gefortuneerde Amster
dammer kocht in 1641 de heerlijkheid Bergen voor
21.000 gulden. Hij voegde daarna 'Van Zurck' aan zijn
achternaam toe. In 1643 begon Studler van Zurck met
de bouw van een statige buitenplaats omgeven door
een groot park. Die buitenplaats, nu bekend als het
Oude Hof, springt direct in het oog op de door Joan
Blaeu in druk gebrachte kaart van de heerlijkheid
Bergen. Blaeu nam deze kaart in 1662 op in zijn Atlas
Maior.105 Bewaard gebleven exemplaren zijn soms
wel en soms niet voorzien van de vermelding
"Joannes Dou, Geometra Lugduno-Batavus mensuravit
delineavit". Hij is dus de verantwoordelijke landme
ter. In de linker bovenhoek van de kaart is prominent
het familiewapen van Studler van Zurck aangebracht,
rechts dat van de heerlijkheid Bergen. Opvallend is dat
het Oude Hof op de kaart in voltooide staat is te zien.
Zo ver kwam het nooit. Alleen de twee zijvleugels
werden afgebouwd. Studler van Zurck overleed te
vroeg om het imposante hoofdgebouw te realiseren.
Naar alle waarschijnlijkheid was hij de opdrachtgever
van Dou en Blaeu. Een dergelijke kaart vormde
immers een prachtige manier om zijn status als heer
van Bergen verder op te vijzelen. Studler liet zich in
1660 als zodanig luisterrijk in Bergen inhalen. Is dat
ook het jaar geweest waarin hij Dou inhuurde?106
Misschien had Studler tevens een politiek doel op
het oog. Op de kaart is de complete droogmakerij de
Bergermeer binnen de grenzen van zijn heerlijkheid
getrokken. Dit terwijl de stad Alkmaar aanspraak
maakte op het zuidoostelijk deel van de polder. Als
we kaart van de heerlijkheid Bergen vergelijken met
die van US zien we dat Dou het een en ander heeft
bijgewerkt, hoewel het Oude Hof nog steeds te royaal
en met hoofdgebouw is terug te vinden. Opvallend is
verder dat Dou rond een andere buitenplaats bij Ber
gen, Rampenbosch, op de kaart van US fraai aangeleg
de tuinen karteerde. Op de kaart van de heerlijkheid
zien we daarentegen rond Rampenbosch slechts een
egaal bebost terrein. Heeft deze verbetering te maken
met wensen van jhr. Frederik Ramp, hoogheemraad
van Uitwaterende Sluizen in de jaren 1667-1708? Zijn
familie ontwikkelde Rampenbosch tot een kasteel
achtig geheel omgeven door een singel en plantage.
120
DOU, LANDMETERS IN RIJNLAND EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER, 1600 1680
