If M
h l J&I8
i -
:imr .ilrwtMm-
«tuw^flnuil fill J jwnflrr ags,
Graaf Dirk II en gravin Hildegard leggen het door hun geschonken
evangeliarium neer op het altaar in de abdijkerk van Egmond, mo
gelijk bij de wijding van de kerk in 975. Het bewuste evangeliarium
is ontstaan in Noord-Frankrijk in het derde kwart van de negende
eeuw. Dirk en zijn vrouw voegden achterin twee illustraties toe,
waaronder deze. Het gaat om de oudst bekende afoeeldingen van
Hollanders. Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.
De villa scagha
Tot de giften van Dirk II aan het klooster van Egmond
aan het eind van de 10e eeuw behoren zes hoeven
genaamd villa scagha, de tekst in het Liber Sancti
Adalberti luidt: 'in villa scagha nominata sex mansas'.60
Het woord Scagha komt in geschriften van de abdij van
Egmond in verschillende vormen voor: villa scagha, in
Scagon (of Scagan).61 In de Annales Egmundenses (de
Egmondse Jaarboeken) staat nog: 'et villam Fresonum
que Scagen dicitur (in de Friese villa dorp) die
Scagen wordt genoemd.62 Hier gaat het om het gege
ven dat tijdens een van de schermutselingen tussen de
graaf en de West-Friezen een of meer delen van het
dorp Schagen in brand worden gestoken, uiteraard
niet bezittingen van de abdij. Deze benamingen van
Schagen zijn genoteerd in de 12e en 13e eeuw. Ook de
abt van Egmond heeft het in de oorkonde van 1250
over ons land nabij Scaghen. Het begrip 'villa scagha'
kan mogelijk het best worden vertaald met landgoed
Schagen (ook al wordt daaronder tegenwoordig iets
anders verstaan), of liever nog ons landbouw- en
veeteeltbedrijf Schagen, dat eind 10e eeuw zes hoeven
of boerderijen omvatte. Het gaat erom dat het woord
hoeve niet uitdrukt wat het begrip villa inhoudt. Het
is eerder een dorp bestaande uit een hoofdgebouw en
een aantal hoeven (de mansas), al of niet in de directe
omgeving van of naast dat hoofdgebouw.
Bij dit scagon, deze villa scagha, gaat het niet om het
dorp en sinds 12 mei 1415 de stad Schagen. Die plaats
ligt immers een paar kilometer ten oosten van de
landerijen van de abdij. De villa is echter wel de naam
gever van de nederzetting Schagen. Het woord scagon
betekent bij de bosjes of bij de struiken. Hoe dat land er
bij lag, hoe het eruit zag, is uiteraard niet bekend. Het
enige wat hieruit valt af te leiden is, dat de aanwezig
heid van die bosjes moet zijn opgevallen. Anders is een
dergelijke naamgeving zinloos.
40
DE SCHAGERDAM EN DE ABDIJ VAN EGMOND