De woonplaats van de hoevenaars en
de villicus
Grafoelder van de abdij van Egmond. Op de vloer een geraamte, waarschijnlijk van abt Willem van Rolland. Hij benoemde tussen 1345
en 1351 een nieuwe villicus voor het abdijbezit ten zuiden van de Haarlemmerhout en Kennemerland. De grafoelder werd in januari 1841
ontdekt. C.J. Stellingwerf, circa 1850.
In andere Egmondse bronnen dan de oorkonde van
1250 heten de landerijen van de abdij bij Schagen de
villa scagha.58 De enige plaats die in het gebied van
de abdij ligt en die in 1319 ook bij die naam wordt
genoemd, is Valkkoog. Dat dorpje was eeuwenlang de
enige buurtschap die binnen het gebied van de lande
rijen van de abdij van Egmond lag, vlakbij maar niet
tegen de Schagerdam aan. De huizen stonden op een
aantal terpen die in de loop van de tijd min of meer aan
elkaar 'gegroeid' zijn. Daardoor vormden en vormen
ze één dijkachtige langgerekte reeks terpen met een
haakse bocht in het midden. De kerk stond aan het uit
einde op een aparte woonhoogte, waarop vermoedelijk
later ook nog een aantal woningen werd gebouwd.
Een archeologische boring en enige kleine
archeologische opgravingen maken duidelijk dat deze
plek in 1319 zeker al drie eeuwen bewoond werd. Er
zijn hierbij aanwijzingen gevonden dat deze neder
zetting uit de negende en 10e eeuw stamt. En daarmee
staat deze plek op één lijn met bijvoorbeeld het dichtbij
gelegen Sint Maarten, maar ook met Warmenhuizen.
Beide zijn net als Valkkoog terpgemeenschappen.59
De oudste vermelding van de naam Valk
koog staat in de rekening van rentmeester Willem ver
Baertensone betreffende de goederen in Kennemerland
van Jan van Henegouwen, heer van Beaumont, de
broer van graaf Willem III. Het gaat om de rekening
over de periode midden mei 1318 tot midden mei
1319. Dat is 70 jaar na het uitvaardigen van de oor
konde. Aangenomen mag worden dat de naam
52 Hof (1973), 477; Zweeris (1986), 12.
53 Cordfunke (1998), 331 e.v.
54 OHZ, dl. 2, nr. 1006.
55 Van Lunsen (2013).
56 Hof (1973), 194: Tijdens het bestuur van abt Willem van Rollant (1345-51),
zelf een voormalig procurator, is het rentmeesterschap Door den Hout' inge
steld, uitgeoefend door een klerk. Het beheer van de goederen in Kennemer
land is nog eeuwen lang in handen van een monnik gebleven.
57 In Schagen heet een van de poldertjes Oldermanskaag. Zie voor aanwijzin
gen over het bestaan van deze oldermannen ook Gumbert-Hepp, Gumbert
(2007), 293, 295.
58 Hof (1973), 415; Opperman (1933), 62, r. 11.
59 Van den Berg (2003); Vaars (2004, 2005); Van Eerden (2004), 25-26; Wolte
ring (1980).
DE SCHAGERDAM EN DE ABDIJ VAN EGMOND
39
