Waar liggen de zes hoeven, genaamd villa scagha, aan het eind van de 10e eeuw door graaf Dirk II en zijn vrouw geschonken aan hun klooster in Egmond? Deze villa scagha komt niet uit de lucht vallen. Het gebied waarover de abt het heeft in 1250 kan geen ander zijn dan het gebied bevattende de zes hoeven die Dirk II aan het eind van de 10e eeuw aan het klooster schonk. In de oorkonde van 1250 staan enige topogra fische aanduidingen. Daardoor kan deze villa scagha, het gebied dat de abt op zijn beurt aan de hoevenaars in erfpacht gaf, worden gelokaliseerd. Het gaat om Bergeswerk (r. 7), Withmere (r. 14) en Geddenmore (r. 48). De dijken waarvan in deze oorkonde sprake is krijgen geen van alle een naam. Vanzelfsprekend wisten de betrokkenen heel goed om welke dijken het ging. Ons gaat het er in de eerste plaats om over welke dijk de abt het heeft als hij spreekt over de nieuwe dijk die 'tegen enorme uitgaven en hoge kosten' wordt gebouwd. Die dijk blijkt pas enige tijd na 1250 een naam te hebben gekregen, zoals straks aan de orde zal komen. G. de Vries Az. gaat in op het gebied dat de abt van de abdij van Egmond in 1250 aan zijn hoeve- naars in erfpacht geeft. Hij staat daar uitvoerig bij stil in zijn beschrijving van de kaart van het Noorderkwar tier zoals hij die heeft gereconstrueerd voor het jaar 1288.21 Bergeswerk, Berchteswerc of Bergeswerck De spelling van dit woord varieert, maar de basisele menten waaruit het woord bestaat zijn uniek en laten zich niet verdringen hoe ze ook geschreven worden. Ze klonken kortom zeer lange tijd hetzelfde in de oren van degenen die ze op schrift weergaven, ook al gebruikten ze soms wat andere lettertekens. De eerste vermelding van Berchteswerck blijkt die van de oorkonde van 1250 te zijn. Geus vermeldt een groot aantal vindplaatsen van dit merkwaardig gevormde en wat langgerekte stuk land.22 Het gaat om een reeks eilandjes, die met elkaar in de loop van de tijd zijn verbonden tot een geheel, vanaf de late Mid deleeuwen tot nu toe in gebruik als bouwland, tegen woordig volgebouwd met kassen. De samenstellers van het boek over de veldnamen van Noord-Scharwou- de, die verwijzen naar het artikel van Geus, hebben daaraan nog nieuwe vermeldingen uit andere, latere bronnen toegevoegd.23 Bergeswerk maakt onderdeel uit van de huidige Heerhugowaard, op de hoogte van Noord- scharwoude. Het is buitendijks land, buitendijks ten opzichte van de Oosterdijk. Een oude vermelding van Bergheswerc komt voor in de Rekeningen van de Grafelijkheid, 24 augustus 1343-16 augustus 1344.24 Broek (Broek op Langedijk), de Waard (de Heerhugo waard) en Bergheswerc (de Noordscharwouderpolder) worden daar direct na elkaar genoemd en dat is niet zonder reden. Broek (op Langedijk) ligt pal ten westen van de (Heerhugo)Waard en Bergheswerc ligt erin, pal ten oosten van Noordscharwoude. Ze worden in de rekeningen in één adem genoemd. In een charter van 29 februari 143225 vermeld in het door Van Mieris samengestelde charterboek komt Bercxwerck voor in een andere context. Vrouwe Jacoba (van Beieren) geeft aan Jan van Egmond de Hoge Heerlijkheid van Oudkarspel en van Bakkum in leen. Ze moeten beide nauwkeurig worden omschre ven. In de opsomming van de grenzen van Oudkarspel vinden we Berexwerck: endegunnen mits desen tegenwoordigen brieve de Heerlicheden, ende goederen van Outkarspel binnen der bepalinge, hier nae beschreven, dat is te verstaen, Eerst van Oude Nyedorper Ban Westwaert uyt tusschen Berexwerck, ende Jeldericx Bosse ten midwegen gescheyden tusschen Endtger Zymertz. aen de Zuytzyde in Noortschaarwouder Ban, ende Abba, Garbrants zoon aen de Noortzyde in Oudtkerspellerban, ende voorts Westwaert recht op streckende aen de winterwech, ende voorts den winterwech Suytwaerdt aen de sydwindt, ende voorts die sydwindt Westwaerts aende Rekerdyck, ende van de Rekerdyck Noortwaert aen Warmenhuyser ban, ende voorts des Heeren lant van Egmont bepaelt met den Ban van Haringkarspel, also als dat daer aen gelegen is 26 Tenslotte laten de in verband met de droogmaking van de Heerhugowaard door Anthonius Metius en Baert Claesz vervaardigde kaarten (zie afceelding), duidelijk zien waar Bergeswerk ligt. 21 De Vries (1864), 23-26; idem (1876), 4, 149, 156-159, 170, 205. Deze kaart is met bespreking afgedrukt in Lambooij (1987), 18-22. 22 Geus (Zutphen 1977). 23 Boekel e.a. (2012), 317 e.v. 24 Hamaker dl. 2 (1876), 258, vermelding dat rentmeester van Gheraert Ecker van Bergheswerc ende van dat daer toe behoirt' een zeker bedrag ontvangt. De overige ontvangsten uit de onmiddellijke omgeving komen van cYve Oudrix van den dijc after Broic', van Gheirbout Gheraerts zone van den werven ende thoghelant op den Waert en van Heyne Zyvaerts zone van ere hofstede in Broec. Broic of Broecc, Bergheswerc en thoghelant op den Waert liggen bij elkaar. 25 De oorspronkelijke datum is 29-2-1431, maar de Paasstijl is gebruikt, het jaar 1431 liep dus van Pasen 1431 tot Pasen 1432. In 'onze' tijdrekening (Nieuwjaarsstijl) is dus in februari het jaar 1432 al begonnen. 26 Van Mieris (1753-1756), dl. 4, 1000. 25 DE SCHAGERDAM EN DE ABDIJ VAN EGMOND

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Uitgave Kring van Vrienden van de Hondsbossche | 2015 | | pagina 26