Kaart van het Nieuwediep met de 'vangdam' over het wad aan de oostkant van het Nieuwediep. Rechts het Nieuwe Werk. Anoniem, circa 1800. RAA.
het Oude Veer (bij het tegenwoordige Anna Paulow-
na) te benutten werkte niet. Het was er te ondiep en
lag te ver uit de buurt. Dan het Nieuwediep? Amster
dam had zich daar al eens tegen verzet, aangezien
de stad niet wilde dat werfgebouwen, werkplaatsen,
pakhuizen en andere voorzieningen buiten de eigen
havens werden opgetrokken. Een nieuwe oorlog met
Engeland (1780-1784), de vierde in successie, bood
perspectieven.
In 1780 ontwierp Laurens Brandligt, een
Amsterdamse beurtschipper op Rouen, Bremen en
Hamburg, een project om het vaarwater door het Zee
gat van Texel te verbeteren.41 Als geen ander had hij de
gronden en stromingen leren kennen en publiceerde
zijn ideeën onder de klassieke titel Scylla en Charibdis
om de gevaren van de doorvaart te karakteriseren. Hij
pleitte ervoor om van het Nieuwediep een goede lig-
en bergplaats te maken voor koopvaardij- en marine
schepen. Zijn voorstel hield in om vanaf de zandbank
de Harssens een leidam te leggen naar de westpunt
van Wieringen, zodat het Amsteldiep afgesloten kon
worden. Verder een tweede leidam vanaf de Wierin-
gerwaard parallel aan de eerste. Zo zou (in open zee!)
een veilig kanaal tot stand komen waarvan Brandligt
verwachtte dat het door het tij op diepte werd gehou
den. Naar aanleiding van zijn boekje werd op 20 april
1781 een brief gestuurd naar de Staten van Holland
met een oproep om Brandligts voorstel uit te voeren.
38 Ibidem.
39 Aan de hand van oude zeemanskaarten, o.a. van Lucas Waghenaer, spoort
men tegenwoordig historische wrakken op. Op het Burgzand, de vroegere
Rede van Texel, zijn twaalf redelijk goed geconserveerde wrakken gevonden,
waarvan er twee als cultureel erfgoed worden beschermd voor toekomstig
onderzoek. Omdat ze door verandering van zeestromingen dreigen te ero
deren zijn ze afgedekt met een mat van kunstmatig zeegras. (Met dank aan
Menne Kosian van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed te Amersfoort).
40 Schoorl (1999 deel 2) 357-366.
41 Brandligt (1780).
W Jt 1*1 Kf>
DE HELDERSE ZEEWERING SINDS 1750
19
