I'll
/At r-v
Leeghwaters tegenspeler:
Claes Arentsz. Colevelt1
In 1642 publiceerde de Leidse landmeter
Colevelt zijn Bedenckingen over het droogh
maken van de Haerlemmer ende Leytse Meer
tegen 't Haarlemmer Meer-Boek van Jan
Adriaansen Leegh-Water. Wie was deze tegen
stander van Leeghwater? Colevelt werd rond
het jaar 1605 geboren. Hij trad op 10 novem
ber 1631 in Leiden in het huwelijk met Beatrix
Claesdr. Witsenburg uit Zoeterwoude. Colevelt
werd op 16 augustus 1649 in de Pieterskerk
begraven.
Colevelt was om te beginnen smid en had een
smederij op de Hogewoerd. Daarnaast werd
hij op 26 juni 1626 na de aflegging van de
vereiste eed door het Hof van Holland officieel
als landmeter toegelaten. Leeghwater schopte
het nooit tot beëdigd landmeter en op dit punt
overtrof Colevelt hem. In het Regionaal Archief
Leiden zijn tientallen kaarten van Colevelt
bewaard gebleven. Het overgrote deel dateert
uit de eerste helft van de jaren veertig van
de 17e eeuw en heeft betrekking op de grote
stadsuitbreiding van 1644.2 In de atlas van het
Hoogheemraadschap van Rijnland bevinden
zich geen kaarten van Colevelts hand. Daar
heeft hij dus waarschijnlijk niet voor gewerkt.
Wel bevindt zich in het archief van het hoog
heemraadschap mogelijk (een afschrift) van het
manuscript van zijn Bedenckingen3
Als landmeter was Colevelt zeker goed bekend
met de waterstaat van Leiden en omstreken. Hij
kwam dan ook op diverse punten met gefun
deerde kritiek op het Haarlemmermeerboek.
Vooral de problemen van de boezemverkleining
en de verminderde doorstroming van de Leidse
stadswateren trokken zijn aandacht. Colevelt
was ook op de hoogte van het plan van Veris
en daar plaatste hij in één moeite door even
eens de nodige kritische opmerkingen bij. Op
de technische kant van de droogmaking van
het Haarlemmermeer ging hij niet in. Kennelijk
achtte Colevelt zich op dat punt minder
bevoegd of durfde hij een aanval op de ervaren
Leeghwater niet aan. Wel had hij bezwaar tegen
diens begroting. Rond het Haarlemmermeer
moest een strook land worden aangekocht voor
de aanleg van de ringvaart en -dijk. Leeghwater
hanteerde daarvoor een prijs van 10 stuivers
per vierkante roede. Dat was veel te laag,
vond Colevelt. De bedijkers van de Lisserpoel
(drooggemaakt 1622-1624) hadden volgens
hem voor het benodigde terrein langs het
Haarlemmermeer al twee gulden per vierkante
roede - dus vier keer zoveel - neergeteld.
_yf-y-l-*-V
7" -s
^ri
wilde maken van een voorboezem ten noordwes
ten van het huis ter Hart (tussen het nu ook door
hem in de bedijking betrokken Spieringmeer en
het IJ). Net als Veris verbond hij Haarlem via een
trekweg met Leiden en in het algemeen schonk hij
meer aandacht aan de nabije omgeving van het te
bedijken meer. Duidelijke aanwijzingen met betrek
king tot de extra voorzieningen die hij trof, laat hij
anders dan Veris op zijn kaart achterwege en ook
in ander opzicht gaat hij beduidend minder ver. Zo
plaatste Leeghwater geen strijkmolens langs het
IJ, nodig om ook bij ongunstige omstandigheden
water te kunnen lozen. Het kan verklaren waarom
Rijnland het voorstel van Veris in februari 1641 wel
besprak, terwijl Leeghwaters plan daar niet ter tafel
schijnt te zijn gekomen.1
Sterker nog, er stond Leeghwater forse kritiek
te wachten. Zijn boek was nog maar net versche
nen of Claes Arentsen Colevelt, "Publicq Landmeter
tot Leiden", veegde in 1642 de vloer met het voor
stel aan.2 In 172 artikelen verwoordde de in Leiden
woonachtige en misschien in dienst van het stads
bestuur staande landmeter zijn tegenwerpingen.
1 Behalve waar anders aangegeven is deze kadertekst
gebaseerd op Teeling 1982 dl. 1, p. 127, dl. 2, pp. 110, 321;
Muller, Zandvliet 1987, p. 189; DTB Leiden. Met dank aan
de heer J.W. Balder voor genealogisch onderzoek in het
Regionaal Archief Leiden.
2 Taverne 1978, pp. 216-222.
3 OAR inv.nr. 1578; Fockema Andreae 1955, pp. 385-386.
1/ ii -
r JV n li
Plankaart voor de uitbreiding van Leiden
buiten de Zijlpoort door Colevelt, 8 maart 1644 (noorden
links). Beeldbank Regionaal Archief Leiden.
1 Werner 1991, p. 6.
2 Colevelt 1727.
Leeghwater en het Haarlemmermeer
23
