'Ter gedachtenis aan geschonken glazen Zowel bij waterschaps- als stadsbesturen ontstond al in de late Middeleeuwen de gewoonte om vaatwerk te schenken. In eerste instantie ging het hierbij om glazen of bekers ter nagedachtenis van een persoon. Zo legde bijvoorbeeld het bestuur van de stad Zwolle in 1535 vast dat voor ieder raadslid dat stierf een beker zou worden vervaardigd met een gravure van het wapen van de overledene. Later ging men er toe over om glazen al bij het aanvaarden van een functie te (laten) schenken zodat er nog tijdens het leven van de aanbieder uit gedronken kon worden. Soms duurde het echter tamelijk lang voor men die (dure) verplichting nakwam. Om ervoor te zorgen dat dit toch gebeurde, werden sancties ingesteld. Bij Waterschap de Overwaard kreeg de betrokkene bij voorbeeld een verbod op het vissen in de boezem wateren opgelegd, tot het verplichte glas was afgele verd. Op deze manier breidde het bezit van de water schappen zich uit met vele hensbekers en andere glazen, meestal geschonken door heemraden of dijkgraven, soms door derden, om een groot aantal zeer uiteenlopende redenen. Die varieerden van het aanvaarden van een functie, jubilea, bijzondere samenwerkingsverbanden of fusies en de overdracht van gebouwen, tot spijtbetuigingen, waarbij men zich soms niet geheel aan de indruk onttrekken kan dat het aanbieden van een fraai glas een mooie aan leiding vormde om de status van de schenker nog eens extra te benadrukken. Van elke categorie wordt hieronder een of meer representatieve glazen behandeld. Komen en gaan In de collectie van HHNK bevindt zich een groot aantal glazen met een persoonlijke opdracht. Dik wijls is het familiewapen van de betrokkene erop gegraveerd, soms in combinatie met dat van het waterschap. Aan de achterzijde van de bokalen vinden we soms hele lappen tekst die betrekking hebben op het gewenste voorspoedige voortbestaan van het schap en/of de grote persoonlijke verdien sten van de gulle schenker of ontvanger van het glas. Een schitterend exemplaar en één van de oudste glazen in de collectie is het glas van de Schermer polder (afb. 38). Niet alleen is de vormgeving chic, ook de radgravure toont een verfijnde uitvoering van een ingewikkeld patroon. Aan de voorzijde van de kelk bevindt zich het wapen van de Schermeer. Boven en onder het wapen is de inscriptie Scher- meers Beschermer aangebracht. Het wapen is bekroond en omgeven door rolwerk en andere orna menten in de Lodewijk XIV-stijl. Aan de andere zijde van de kelk is het familie wapen van Cornells Eyck (1680-1751) gegraveerd. Dit wapen is bekroond met een helm met gesloten vizier, met daarboven een ster. Rond het wapen zijn rankwerk en pareltjes gegraveerd. Tussen de wapens is band- en loofwerk aangebracht, waarop fruitmanden zijn afgebeeld. Daartussen bevinden zich vogels, eronder hangende elementen, eindigend in culots. De gravure bevat gepolijste details zoals de kroontjes van appels, parelsnoeren en de juwe len in de kroon boven het wapen van de Schermeer. Langs de bovenrand van het glas is ook bandwerk aangebracht. Cornells Eyck werd in 1736 hoofdingeland, in 1740 penningmeester en in 1743 dijkgraaf van de Schermeer. Zoals vele bestuurders in zijn tijd bekleedde hij diverse hoge functies; hij was notaris, schepen, vroedschap en burgemeester van Alkmaar. Daarnaast was hij gecommitteerde van Alkmaar in de Rekenkamer en in de Staten-Generaal én vanaf 1733 hoogheemraad en vanaf 1739 dijkgraaf van US. Vermoedelijk schonk hij het glas bij het aanvaarden van een bestuursfunctie in de Schermeer, vóór hij dijkgraaf werd. Dijkgraven vermeldden gewoonlijk vol trots hun functie op de bokalen die zij aanboden en op dit glas is dat niet het geval, bovendien betreft het 'slechts' een wijnglas en geen bokaal van impo sante afmetingen. Het bandwerk vertoont een sterke gelijkenis met dat op enkele glazen in het Rijksmu seum, misschien zijn de gravures door dezelfde Afb. 38. Gelegenheidsglas van de Schermeer. Loodglas (de Nederlanden of Engeland); 1725-1750; h. 19,4 cm., o kelk 7,9 cm, a voet 8,8 cm. Collectie HHNK. 'T Welvaare van d' Heere 45

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Uitgave Kring van Vrienden van de Hondsbossche | 2008 | | pagina 46