De agger
Leven en werken op het ritme van
eb en vloed
haalden een nat pak, dat spreekt. Het volk dat op de kop
van de dam werkte, kon met geen mogelijkheid meer weg
komen en klont in de heistelling ont die golf af te wachten.
En verdikke, laat die stelling nou blijven staan! In een tijd
van ja en nee, dreef alles wat drijfbaar was 200 nieter ver in
zee. Een ravage vanzelf. En schrik, ntaar er was geen mens
verloren. Nogmaals, zelf heb ik de vloedgolf niet gezien,
ntaar ik heb wel het materiaal in zee zien drijven, dat later
met een westenwind grotendeels weer aanspoelde
Snip en Vriendjes kijken na het hele verhaal enigs
zins bedrukt. Ze begrijpen nu nog niet wat hun collega
Piet Schager deed besluiten ont halverwege terug te keren
ont z'n eigen klompen te halen. Terwijl het toch duidelijk
was dat je het vege lijf moest redden. Ont een klomp, zeg
je later, ntaar volgens beiden was Schager een Pietje Pre
cies. Iedereen had de schrik goed te pakken, dat spreekt.
Hoewel er ook goeie zwemmers tussen zaten, zoals col
lega Eduwaard. Snip had destijds nog andere zorgen, want
zijn vader werkte die dag als steenzetter verderop langs de
kust op een hoofd van Rijkswaterstaat. Hij was toen bang
geweest dat zijn vader de vloedgolf als ouwe ntan niet had
kunnen ontlopen en meegesleurd was. Later bleek dat juist
die werkploeg met de komst van de onweersbui naar huis
was gegaan. Wint de Waard kan hun zorgen wel delen, hij
was er gezien zijn leeftijd niet bij, ntaar heeft vaak over de
vloedgolf horen vertellen.
Wat er precies gebeurde weten ze nog wel, naar
het waarom van de gebeurtenis is het gissen. "Er kwant
ineens een dikke nieter water omhoog. Anderhalf mis
schien wel, want de dammen lagen helemaal droog en
die golf kwant over de dammen heen tot vol hoogwater!
Het was allemaal in een vloek en een zucht voorbij. Nog
geen 10 minuten tot een kwartier later lagen de dammen
weer droog en was de vloedgolf voorbij!" Bellis herinnert
zich nog zo n onverklaarbare plotselinge verhoging van
het zeewater. Hoewel hij die toen niet heeft gezien, want
het gebeurde 's nachts. Maar hij constateerde dat achteraf
aan de hand van het vers aangespoelde drijfsel van hout en
wier, het vloedmerk, dat op een plek lag waar het volgens
het geldende getij helemaal niet liggen kon.
Naar de oorzaak van het fenomeen vloedgolf is het
raden.Alhoewel men het er over eens is dat die onweersbui
er iets mee te maken moet hebben gehad. Of misschien was
er wel een hoos midden op zee. Of een soort aardbeving.
Wie zal het zeggen? Het waren voor allen die het meemaak
ten, niemand uitgezonderd, angstige momenten, zoveel is
zeker. De verschrikkelijke vloedgolf is muurvast in het col
lectieve geheugen verankerd.
Het Volkhet dagblad voor de Arbeiderspartij, doet
in een kort bericht onder 'Binnenlandsch Nieuws' verslag
van een vloedgolf te Petten, die daadwerkelijk op zaterdag
middag 28 april 1924 plaats heeft gevonden. Zestig dijk
werkers beleven die dag tussen 18.30 en 18.45 uur een
hachelijk avontuur als na een 'vrij ernstig onweder' totaal
onverwacht een vloedgolf als een muur van water langs de
dijk raast.'In minder dan een minuut rees het water meer
dan een nieter'. De mannen haasten zich in allerijl van de
hoofden en rennen voor hun leven, worstelend met en in
het water. Velen halen een nat pak, ntaar iedereen bereikt
veilig de dijk. Er is grote schrik, ntaar geen paniek en uitein
delijk alleen materiële schade. Zelfs de mannen die hun toe
vlucht zochten in een houten heistelling die wonder boven
wonder blijft staan op de kop van een dam, bereiken even
later veilig de kant. De hele vloedgolf duurt niet langer dan
een kwartier. Een onbekend fenomeen, schrijft de krant,
want sinds de bijna 40 jaar dat er aan de zeewering wordt
gewerkt (dus sinds 1884!), is zoiets nog nooit in deze mate
voorgekomen. Het moet, concludeert de krant, wel een zeer
bijzonder natuurverschijnsel zijn. De vloedgolf of zeebeving
zal wel in Den Helder zijn geregistreerd.Aldus Het Volk.
De herinneringen van Snip,Vriendjes en Bellis blij
ken dus accuraat. Hun verhalen over het grote aantal dijk
werkers, de stijging van de zee in nieters en de duur van de
vloedgolf in minuten kloppen als een zwerende vinger. De
opmerkelijke redding van een aantal mannen via een klim
partij in de heistelling is ook al goed.Toegegeven, ze vergis
sen zich een vol jaar (ntaar dat is menselijk) en plaatsen de
vloedgolf zonder uitzondering in de maand augustus. Mis
schien was het die bewuste zaterdag in de laatste dagen van
april 1924 warm en windstil en plaatsen ze de gebeurtenis
daarom in de zomer.
De vier mannen spreken met regelmaat over het getij.
Hoogwater, laagwater, eb en vloed. Volzee. In relatie
met de vloedgolf komt ook de agger ter sprake. Dit
is echter een tijdelijke stijging van het zeewater, ter
wijl de eb al loopt.Jan Bellis: "Midden in een afgaand
tij (eb) begint het water plots weer op te lopen en
komt het weer omhoog ont kort daarop weer te zak
ken ".Jan Snip: "Toen ik aan Scheveningen werkte, had
je dat. Dan kwant het water bij eb tussendoor even
omhoog en moest je het zetwerk een kwartiertje
onderbrekenEen agger is een soort tussenvloed van
beperkte ontvang tijdens eb en heeft een vast voor
komen. De agger wordt, op die locaties waar deze
plaats vindt, weergegeven in de vooraf berekende
tabellen van het astronomisch getij. Of zoals het Ver
klarend Handwoordenboek der Nederlandsche Taal
van M.J. Koenen uit 1903 het uitlegt: Agger, De - komt
op, plotselinge rijzing van het zeewater bij eb voor de
Zeeuwsche (én Zuid-Hollandse) kusten'.
De dijkwerkers gingen rond 1920 nog overwegend lopend
naar het werk, ntaar al snel kwanten de meesten op de fiets.
Altijd met een jute zakje aan een touwtje op de rug. Daarin
de 'stikkebuul' (broodtrommel of broodzak) met dikke sne
den brood en een beugelfles of een blauw entaille kruikje
met een liter koude thee of iets dergelijks. In de regel was
het gebruikelijk dat nten zich 's morgens ont half zeven
stipt meldde aan de Leihoek, waar het werk door de dijk-
16
BLAUW BASALT STALEN SPIEREN
