w-
Inleiding1
De Bataafs-Franse tijd was voor het Floogheemraadschap van
de Flondsbossche en Duinen tot Petten een bijzonder roe
rige periode. In januari 1795 stortte de oude Republiek der
Zeven Verenigde Nederlanden ineen. Daarna brak de Bataaf
se revolutie uit, die een einde maakte aan het bewind van
stadhouder Willem V. De nieuwe tijd van 'vrijheid, gelijkheid
en broederschap' werd door de dorpen van het duinkavel
van de Hondsbossche aangegrepen om allerlei oude grieven
naar voren te brengen. Reeds in 1793 hadden zij gevraagd
om een exemplaar van het huishoudelijk reglement. Dit
in 1717 vastgestelde reglement had tot doel een einde te
maken aan "...de excessive verteringen..., de extraordinaires
depances...en andere ongeregeltheden,..ter occasie van de
bijeenkomsten dagelijks gepleegt wordende"Hier was ech
ter weinig van terecht gekomen. De dorpen constateerden
dan ook allerlei afwijkingen en misstanden.2
Bovendien hadden de vertegenwoordigers van de dor
pen grote moeite met het sterke stedelijke element in het
algemeen bestuur van het hoogheemraadschap. Dat telde
bij elkaar vierentwintig hoofdingelanden waarvan twaalf uit
de steden Haarlem, Amsterdam, Alkmaar, Hoorn, Enkhuizen
en Medemblik. De ontslagen waaruit het onderhoud van de
zeewering werden betaald, drukte echter op de dorpen. Die
kregen ieder jaar een aanslagbiljet toegezonden. De ontslag
was bovendien tussen 1775 en 1793 verhoogd van negen
naar vierentwintig stuivers per morgen land. Juist in het
Duinkavel kwant dat hard aan omdat de dorpen hier geen
enkele korting kregen. Men had immers op de hoge gronden
langs de duinen geen andere kostbare zeedijken te onder
houden en daarom moest hier vanouds aan de Hondsbos
sche het volle pond worden betaald. De samenwerkende
dorpen stelden zelfs op eigen houtje een nieuw reglement
van bestuur op waarbij het hen er vooral ont ging datde
overheerschende directie der Steeden uit den weg wordt
geruymt..."
Bij deze politieke strubbelingen kwant dan in 1799 de
Engels-Russische invasie. Op 27 augustus landde een Engels
leger op de kust in de buurt van Callantsoog. Enkele weken
later arriveerden ook duizenden Russische soldaten. Doel
van deze invasie was het omverwerpen van het pro-Franse
Bataafse bewind en het herstel van het gezag van stadhouder
Willem V Zowel het Engelse als het Frans-Bataafse leger leg
den versterkingen in de zeewering en achterliggende dijken
aan, die daardoor grote schade opliepen. Het fraaie genteen-
landshuis van de Hondsbossche bij Petten werd totaal leeg
geroofd. In het voorjaar van 1806 bleek ook nog dat rent
meester-secretaris G.C. vanVladeracken jarenlang grepen in
de kas had gedaan. Er ontbrak ruint een ton. Daarvan zag
het Hoogheemraadschap van de Hondbossche na jarenlange
procedures tegen Van Vladerackens borgen ntaar een fractie
terug.1
In deze moeilijke omstandigheden trad Gijsbert Fon
tein Verschuir in augustus 1806 aan als opvolger van Van
Vladeracken. Fontein Verschuir was een harde en nauwge
zette werker die in Noord-Holland zijn sporen op bestuur
lijk en politiek gebied reeds ruimschoots had verdiend. In
1833 benoemde Koning Willem I Item tot dijkgraaf van de
Hondsbossche. In deze bijdrage zullen we ons concentreren
op één aspect van Fontein Verschuirs activiteiten in dienst
van de Hondsbossche: de inkoop van Doornikse dijksteen.
We zijn hierover bijzonder goed ingelicht doordat er in het
archief van het Hoogheemraadschap van de Hondsbossche
een omvangrijke briefwisseling tussen Fontein Verschuir
en de Brusselse groothandelaar Clasens Heberlé bewaard is
gebleven.' Voorts gebruikte hij zijn contact in Brussel voor
allerlei persoonlijke aankopen. Ook daaraan zal uitgebreid
aandacht worden geschonken. Ont alles in het juiste daglicht
te stellen, moeten we echter eerst nader kennis maken met
Gijsbert Fontein Verschuir en de toestand van de Hondsbos
sche Zeewering rond 1800.
ïtf> "N
De landing van de Engelsen op de kust bij Callantsoog, 27 augustus 1799. De Britse vloot voert de Prinsenvlag omdat men kwam
om het gezag van het Oranjehuis te herstellen. Pen en penseel, D. Langendijk, 1803.
DIJKSTEEN - BRUSSELSE MODE - VUILNIS 3
HHN 50 GEMENEDIJK 221259.indd 3
02-12-2005 11:42:38