Noten bij 'Als d'oceaen verwoet, blies.
58. WFA, SAH 1112 (bergnr. 26350: 'Demonstratie'.
59. WFA, topografisch-historische atlas, plaatsnummer lg34. Op de
kaart is de Wormer (1626) al ingepolderd, de Heerhugowaard (1631)
nog niet.
60. WFA, SAH 1112 (bergnr. 26350: 'Demonstratie', art. IIIIC LVIII.
61. Ibidem: art. IIIIC XC tot en met VIC.
62. Ibidem: art. V0 XCVIII.
63- WFA, SAH inv.nr. 1112 (bergnr. 2633a): Akte van attestatie,
10-8-1638; ibidem (bergnr. 26350: 'Demonstratie', art. IIIC XV.
64. Boon (1988), 61.
65. Ibidem, 62.
66. WFA, SAH 1112 (bergnr. 26350: 'Demonstratie', art. IIC XLVII.
67. WFA, Oud-rechterlijk archief stede Schellinkhout inv.nr. 4769.
Met dank aan Jan Schouten (Hoorn).
68. Zie: WFA, SAH inv.nr. 1112 (bergnr. 2635f).
69. De Hondsbosse Zeewering had de omgekeerde weg afgelegd.
Keizer Karei V schafte in 1555 het gemeenschappelijk onderhoud af
en bepaalde dat de zes kavels (Duinkavel, Waterland, Drechterland,
Vier Noorder Koggen, Geestmerambacht en Schager- en Niedorper-
koggen) voortaan elk een eigen park in onderhoud kregen.
Zie: Thijssen, 5.
70. De Vries, 482-483.
71. Tenzij anders wordt vermeld, is het hierna volgende gebaseerd op:
J. de Bruin, 'De pertinente generale caerte' van West-Friesland
(1651-1654) en de landmeter Johannes Dou': Caert-Thresoor.
Tijdschrift voor de geschiedenis van de kartografle in Nederland,
19 (2000), 1-7.
72. WFA, topografisch-historische atlas, plaatsnummers 6dl2-l4. De
kaart van Drechterland bestond uit meerdere bladen. Alleen het
oostelijke en middelste gedeelte zijn bewaard gebleven.
73- M. Hameleers, West-Friesland in oude kaarten (Wormerveer 1987),
54-55.
74. WFA, archief Ambacht van West-Friesland genaamd Drechterland
(ADr) inv.nr. 621.
75. M. Hameleers, 'De vier gedrukte kaarten van Uitwaterende Sluizen':
Wieringa, 87.
76. J. de Bruin en S. Jong, 'Zwaagdijk op een kaart uit het midden van
de 17c eeuw': Jaarboek 2001. 4C jaaruitgave van de Historische
Stichting 'De Cromme Leeck' (2001), 16-23.
77. WFA, Stadsarchief Medemblik inv.nr. 203 (bergnrs. 1010 en 1011).
78. WFA, Dorpsarchief Abbekerk inv.nr. 10.
79. Het percentage ontbrekende huizen is voor Opmeer en Twisk bere
kend op ruim 10 Zie: P. Boon, Bouwers van de zee: zeevarenden
van het Westfrieseplatteland, c. 1680-1720 (Den Haag 1996), 14.
80. Zie: ADr, inv.nrs. 1660-1692; SAH inv.nr. 1112 (bergnrs. 2636-2637);
archief Ambacht van West-Friesland genaamd de Vier Noorder
Koggen inv.nrs. 1925-1953-
81. De Vries, 484.
1P. Boon, Bouwers van de zee, zeevarenden van het Westfriese
platteland c. 1680-1720 (Den Haag 1996), 12-24, 28-32, 37, 42;
C.M. Lesger, Hoorn als stedelijk knooppunt, stedensystemen
tijdens de late middeleeuwen en de vroegmoderne tijd
(Hilversum 1990), 153-156.
2. Zie voor een overzicht van al het overstroomde gebied M.K.E.
Gottschalk, Stormvloeden en rivieroverstromingen in Nederland,
dl. III: de periode 1600-1700 (Assen/Amsterdam 1977), 259-281.
3. Boon, 39-40; Lesger, 153-154.
4. H. Schoorl, 'De dijkdoorbraak in Scharwoude in 1675 en een tot nog
toe onbekende kaart van Dirk Pietersz. Abbestee van de dichting van
dit gat', West-Frieslands oud en nieuw (WFON) 34 (1967), 100-108,
ook opgenomen in idem, Kust en kaart. Artikelen over het kaart
beeld van het Noordhollandse kustgebied (Schoorl 1990).
5. 'Een monument op de Westfriesche Omringdijk', WFON 43 (1976),
7-12. De plaatsing van het monument werd mede mogelijk gemaakt
door de bij de dijk betrokken waterschappen.
6. J.J. Schilstra, In de ban van de dijk. De Westfriese Omringdijk
(z.p., 1974).
7. Gottschalk, 259-281.
8. H. Lambooij, Stormvloeden en menselijk falen (10e uitgave
Vrienden van de Hondsbossche 1992), 1.
9. P.H. Gallé, Stormvloeden langs de Noordzee- en de Zuiderzeekus
ten (Leiden 1917). Zie over de overstroming van 1916 J.T. Bremer,
De watersnood van 1916 in de Anna Paulownapolder (Schoorl
1988). Een recente studie over de ramp in Waterland en de Zaan
streek ontbreekt vooralsnog. Een korte inleiding biedt H.S. Danner
e.a., ...Die water keert. 800jaar regionale dijkzorg in Hollands
Noorderkwartier (Alkmaar/Edam 1994), 37.
10. Gallé, zie ook idem, Voor honderd jaren, 3, 4 en 5 februari 1825
(Amsterdam 1925).
11. D.G. Noordlandt, Kort verhael van de ongemaecken die het Noor-
derlandt over-gekomen zijn, door een tweede Alderheyligen water-
vloedt tusschen den 4. en 5. november 1675 (Hoorn 1677), 2. Een
exemplaar van dit zeldzame boekje is aanwezig in de UB Leiden.
12. Ibidem, 1-2; G. Brandt, Historie der vermaerde Zee- en Koop-stadt
Enkhuizen, 2e druk vermeerderd door S. Centen (Enkhuizen 1747),
432. Het ook door Gottschalk uitgebreid gebruikte memoriaal van
Heijnen bevindt zich in Regionaal Archief Alkmaar (RAA), archief
Ambacht van Westfriesland genaamd het Geestmerambacht (AGA)
inv.nr. 428. Costerus nam een overzicht van Westfriese watersnoden
op in zijn Nederlandts Vloek en Zegen ofte Vernieuwde gedachte-
nisse van Godts Oordeele en Weldaden (Hoorn 1693) voorafgaande
aan een op 5-1-1676 gehouden boetepredikatie. Dit overzicht is over
genomen in WFON 43 (1976), 14-20, waarnaar hier verder wordt ver
wezen.
13. Costerus, 16-17.
14. Westfries Archief (WFA), archief Ambacht van Westfriesland
genaamd de Vier Noorder Koggen (AVNK) inv.nr. 1, fol. 46r.-47v.
15. Gottschalk, 267.
16. Noordlandt, 2.
17. Costerus, 17. Zie over de storm van 5-12-1665 Gottschalk, 214,
219-221.
18. Ibidem.
19. Het betreft een anoniem gepubliceerd pamflet getiteld Verhael der
inbreuck van wateren in Noort-Hollandt, bestaande uit een op 6-
11-1675 in Hoorn geschreven brief met een vervolg daarop van de
volgende dag. Het pamflet wordt samengevat in Gottschalk, 266-267.
20. Noordlandt, 2; Costerus, 17.
21. Resolutiën Staten van Holland, 25-11-1676, punten beschrijving;
J.W. Veenendaal-Barth, V.L. Vree (eds.), Particuliere notulen van de
vergaderingen der Staten van Holland 1620-1640 door N. Stelling-
werff en S. Schot, dl. V (den Haag 1995) nrs. 133, 524, 1178.
22. Bij deze en alle navolgende omrekeningen van lengtematen is uitge
gaan van de Drechterlandse voet (=0,326 m.) en roede (=3,92 m.).
23. Waterlands Archief (WA), archief Hoogheemraadschap van de
60
EEN GEMENE DIJK?