'Demonstratie' Blijkens de bewaard gebleven instructie voor Pieter van der Meersch van 29 juni 1638 moesten de landmeters alle informatie verzamelen die in het kader van het proces van belang kon zijn: over getijstromen, voorland, inlaagdijken, vroegere dijkdoorbraken, de aanwezigheid van sluizen en watermolens en de stormschade van Kerstmis 1637. Ver der moesten zij metingen doen van waterstanden bij eb en vloed, de hoogte van de dijken en de diepte van de zee. 1 zeedijk Schager en Niedorper Koggen 2 Drechterlandse Winkeldijk 3 zeedijk Vier Noorder Koggen A t/m K zeedijk Drechterland Overzichtskaartje van de kaarten van Pieter van der Meersch en Jan Cornelisz. Schagen uit 1638. Van groot belang was ook de inventarisatie van de verschil lende soorten dijken: paaldijken, al dan niet in dubbele rijen of met stenen ("steencassen") versterkt, wierdijken, glooidijken, niets mocht aan hun aandacht ontsnappen. Het werk moest aanschouwelijk worden gemaakt in een kaart. Pieter van der Meersch nam de opdracht aan op voorwaarde dat hij zijn kaart mocht verdelen in meerdere bladen. Alleen dan zou hij zijn bevindingen op een zodani ge schaal kunnen tekenen dat alle relevante informatie daarop te zien zou zijn.57 Een maand later hadden beide landmeters hun veld werk voltooid. De commissarissen van de Hoge Raad ver trokken daarop op 3 augustus 1638 uit Den Haag. Na over nachtingen in Haarlem en Hoorn werden zij door vertegenwoordigers van beide procespartijen naar het begin van de Drechterlandse zeedijk bij Wervershoof gebracht. Daar begon het gezelschap, vergezeld door Pie ter van der Meersch, aan een rondgang over de Westfriese Om ringdijk.78 Secretaris Van Alphen hield een nauwkeurig verslag bij van de dagelijkse voortgang. Zijn 256 bladzijden tellende geschrift noemde hij 'Demonstratie van Drechterland en de Vier Noorder Koggen', omdat de twee oostelijke ambachten met de reis hun eisen kracht wilden bijzetten. Als basis gebruikte Van Alphen zowel de aantekeningen van de landmeters als hun kaarten. Terwijl de Demonstra tie het verhaal van de Omringdijk vertelt, wordt ter oriën tatie voortdurend verwezen naar de kaarten en daarop aangebrachte nummeringen en letters. Wanneer de com missarissen om aanvullende informatie vroegen, bijvoor beeld over de oppervlakte van buitendijkse landen, dan verrichtte de landmeter extra metingen. Eventuele aanvul lingen of wijzigingen moesten later op een definitieve ver sie van de kaarten worden ingetekend. Op 10 augustus bereikte men, iets ten zuiden van de plaats waar de doorbraak van 1675 zou plaatsvinden, het einde van de 'natte' zeekerende) dijken van Drechter land. De hierna volgende tocht over de 'droge' Omringdijk nam bijna drie dagen in beslag. Het gezelschap trok west waarts over de Oudendijk, Walingsdijk en Huigendijk naar Alkmaar. Van daar ging het noordwaarts verder over de Rekerdijk en de Oude Westfriese Dijk, en vervolgens noordoost- en oostwaarts langs de Zijpe en de Wieringer- waard. De bevindingen van de tweede etappe van de reis werden ingetekend op een gedrukte kaart van het Noor derkwartier uit omstreeks 1630, die onlangs in de collec tie van het Westfries Archief is teruggevonden.79 De vier ambachten van West-Friesland zijn er op ingekleurd en er worden diverse herkenningspunten op en langs de dijk aangegeven met letters, die eveneens in de Demonstratie worden genoemd. West-Friesland op de gedrukte kaart van het Noorderkwartier, behorende bij de Demonstratie van 1638 (noorden rechts). Westfries Archief, Hoorn. In het relaas over de inspectie van de droge Omring dijk klinkt vooral verbazing door. Overal was de dijk bevrijd "van den grooten slach van 't water". Van een deel van de Huigendijk was het onderhoud zelfs overgenomen door het bestuur van de Schermer.60 De zeer hoge dijken en de vele welen in het noordwestelijk deel van de Omringdijk getuigden van het enorme gevaar dat men daar vroeger het hoofd moest bieden.61 Maar juist deze imposante droge dijken van het Geestmerambacht en de Schager- en Niedorperkoggen leken het gelijk van Drech- EEN GEMENE DIJK? 17

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Uitgave Kring van Vrienden van de Hondsbossche | 2004 | | pagina 17