dU/WaAlt Att Kt U.<A K U ju\\t «K
c
tlló
u <u
Plattegrond uan de sluis, 1880. Links de Buitenzaan, rechts de Binnenzaan. De naar de Binnenzaan gerichte deuren zijn de in 1845 aangebrachte ebdeuren.
visserij en de scheepvaart, die anders in de modder van de vaar
ten van de Schermerboezem vastliep.8'
De aanwezige sluizen waren echter uitsluitend geconstrueerd
op het keren van het buitenwater en lozen van overtollig
binnenwater. Dat water ophouden konden ze niet. Bij eb gin
gen de sluisdeuren immers spontaan open en liep het binnen
water zeewaarts. In 1644 werd in de Schermerboezem voor het
eerst een zomerpeil geslagen. Als het water daar onder zakte,
liet men via de duikersluis te Nauerna water uit het IJ in. Dit
was zout of brak, tot schade van de landbouw. Deskundigen
verzekerden zelfs "...dat het wel de derde koe soude verschillen dat de
landen voor desen meer konden houden als u>el tegenwoordig".8'
Uitwaterende Sluizen beschouwde het plaatsen van ebdeuren
in alle zeesluizen als het enige middel om deze problemen
onder controle te krijgen. Ebdeuren werken net als vloeddeu
ren, maar dan de andere kant op. Ze zijn een stuk lager dan
vloeddeuren, maar wel zo hoog dat ze het binnenwater tot het
zomerpeil kunnen ophouden. Het overtollige water stroomt
over de rand van de ebdeuren richting zee. De sluizen te
Nauerna en Schardam kregen in de 17" eeuw ebdeuren, die te
Edam volgden aan het begin van de 181 eeuw. Over bleven
alleen de sluizen te Monnikendam en in de Hogedam.8' In
1641 werd voorzover we kunnen nagaan voor het eerst aan de
Hondsbossche gevraagd om ebdeuren in de Grote Sluis te
hangen. De hoofdingelanden wezen dit verzoek af omdat ze
meenden dat de sluis zich daar niet toe leende. Uitwaterende
Sluizen gaf de moed echter niet op. In 1650 kreeg het toestem
ming om in plaats van ebdeuren "...twee tjseren klincken [bou
ten]..." aan de vloeddeuren te bevestigen. Daarmee konden de
deuren worden vastgezet en gebruikt als ebdeuren. De toe
stemming gold voor een jaar met stilzwijgende verlenging. Dit
was niet meer dan een noodoplossing. De vloeddeuren
moesten het water nu naar de verkeerde kant keren en misten
daarbij aan de onderzijde elke steun. De vergunning zal daar
om al snel weer zijn ingetrokken. We horen althans niets meer
over de bouten aan de vloeddeuren.84
Begin 1696 liet Uitwaterende Sluizen weten ebdeuren te willen
plaatsen en daartoe de sluis van de Hondsbossche over te
nemen. De hoofdingelanden bespraken deze zaak in hun ver
gadering van 20 maart 1697. Urie dagen later rapporteerde de
dijkgraaf van Uitwaterende Sluizen teleurgesteld "...hoe weij-
nigh inclinatie bij de leeden van den Hontsbossche tot het overdoen van
de uoorszeide sluijs was getoont, jae dat uerscheyde leeden haer ronduijt
teegens de ebdeuren hadden uerdaert...". Men was bij de Honds
bossche namelijk van mening dat ebdeuren weinig effect zou
den sorteren. Er werd 's zomers links en rechts zoveel water
ter bevloeiing van landerijen uit de boezem afgetapt, dat het
inlaten van brak water hoe dan ook onvermijdelijk was.
Daarnaast werd gevreesd dat een verhoging van het zomerpeil
langs de lage, met windmolens en bedrijven volgebouwde
oevers van de Zaan tot wateroverlast zou leiden.85
In 1707 nam Alkmaar het initiatief. De stad leed dat jaar ern
stig onder extreme droogte. De stadsputten stonden leeg, de
grachten droog en de stank was niet te harden. Het inhangen
van ebdeuren werd aangedragen als enige oplossing om aan
deze problemen een einde te maken. De hoofdingelanden van
de Hondsbossche vonden nu ook datten dien jine het hangen
van ebdeuren inde hontsbossche [sluis] een goede ende dienstige zake
soude zijn". Helaas was het college, verlamd door tweespalt,
niet in staat om de knoop door te hakken. De hoofdingelan-
I
I likt
lOOwUbvV) In
U4LM, o hIu|U1< V(
1 ducal n> U?0
17
