De batterijen die ter defensie van de geformeerde linie hier aangelegt waaren, bestaan
zo veel wij zien konden in de groote batterij over de Neckerweg, voorwaards welke
eenige huisen geslegt waaren, en twee andere ter wederzijden, alle welke met een
bedekte weg communicatie langs den dijk hebben. Wel te vreeden over het logement 't
geen wij hier gevonden hadden, verlieten wij de stad en namen onzen weg door de
bedijkte Purmer, die [ruim 2981]"5 morgen groot is, langs de Purmerweg die tot aan de
Oosterweg met een keerkade voor de inundatie voorzien is, dezelfde weg links rijdende
naar Edam. Deeze bedijkte meer, evenals de Beemster met allées beplant, heeft meestal
goede weijlanden. Edam, 't geen voornaame kaasmarkten en de daartoe dienstige
pakhuisen heeft, vonden wij doodlijk stil en niet aanzienlijk, meest met laage huisen
bebouwd. Wij bezichtigde deeze stad te paard, en deeden bij die gelegenheid de stad
de eer aan van er in te verdwaalen. Langs de trekvaart reeden wij voorts naar Monnic-
kendam, de avenues van welke stad als het einde van de linie die Noord- Holland
"...u;ij waaren verblijd...naar Purmerend te kunnen rijden, alwaar wij voor een gesloten poort...aankwamen".
De Beemsterbrug met daar bovenop de Beemsterpoort van de stad Purmerend. Pen- en penseel
tekening door Bulthuis naar H. Keun, ca. 1790.
Waterlandse waterlinies"6
In de Beemster stuitten Conrad en zijn medereizigers bij de keerkade langs de
Rjjperweg op de eerste werken van een grote waterlinie, in september 1799
ingericht door KrayenhofF om Amsterdam af te schermen. De linie liep van
Monnickendam over Purmerend naar Knollendam aan het noordeinde van de
Zaan. Bij genoemde steden liet Krayenhoffin totaal acht batterijen bouwen en bij
Knollendam nog eens twee. De werkelijke kracht van de linie lag echter in grote
inundaties in de Beemster en Purmer en de aangrenzende polders tot de Zuiderzee
aan toe. Om te voorkomen dat de twee droogmakerijen geheel blank kwamen te
staan, werden enkele wegen opgehoogd en tot keerkade ingericht. Na de tweede
slag van Bergen (2 oktober 1799) moest het Bataafs-Franse leger op de terugtocht
en werden de voorgenomen inundaties rond Purmerend uitgevoerd. Voor de ze
kerheid legde KrayenhofF achter deze linie nog een tweede stelling aan. Deze liep
van Uitdam naar de Zaan langs het recht tegenover Amsterdam gelegen plaatsje
Buiksloot. Dit dorp werd afgegrendeld met maar liefst drie batterijen op de
ringdijk van de Buikslotermeer en nog een bij de Nes. In het voorland van deze
batterijen waren wederom omvangrijke inundaties voorzien. Na de aftocht van het
Brits-Russische leger zat de vrees voor een herhaling van de invasie er zo diep in
dat al deze werken voorlopig in stand werden gehouden.
29
95. In het manuscript niet ingevuld.
96. Deze kadertekst is gebaseerd op KrayenhofF, 1832,
pp.286-297; Aten, 'Oorlog', pp. 4-8; Van Hoof, 1999.