bij de opening van de kaartententoonstelling van het
Hoogheem-raadschap van Uitwaterende Sluizen in de Grote
Kerk van Edam, "is het goed om de blik, die dan over alles heen
gaat, even stil te zetten bij een bepaald detail. Anders kom je
thuis en heb je weinig te vertellen". En dan noemt hij drie
ingangen om van oude kaarten te genieten: het zijn de blik op
het superieure vakman-schap; vervolgens het aspect van de
schoonheid en als derde die van de intellectuele genoegens.
Illustraties dienden in zijn ogen functioneel te zijn, dus
duidelijk zichtbaar. Tekeningen -bijvoorbeeld van zijn grote
vriend Henk Tol, maar ook eigen werk- illustreren de vormen
van een deur, maken duidelijk hoe een molen in elkaar stak, hoe
sluizen gebouwd werden, hoe het systeem van de Schermer
molengang werkte, hoe er geheid werd en wat er na 1916 bij
Andijk voor puin en andere rommel in het dijklichaam werd
aangetroffen. Duidelijker verklaring voor de zwakte van zee
dijken kon je niet bedenken.
En dan zijn grote liefde: oude kaarten. Dan kon hij lyrisch
worden. Vooral als er molens waren ingetekend. "Het moet in
de Noord-Beemster een fantastisch gezicht zijn geweest", zo
begint een bijschrift bij de grote kaart van U.S. in zijn boek Wie
water deert, "in vier gangen waren maar liefst 21 molens opge
steld om met hun werk de Beemster droog te houden. Deze
oude kaart, als een schilderij van Mondriaan met er doorheen de
grillige lijn van ringdijk en -vaart door de natuur getrokken,
geeft ze alle weer". Zijn adviezen bij de reproductie van oud
kaartmateriaal waren klaar en duidelijk: "Als je kaarten
reproduceert druk ze dan zo groot af, dat de mensen kunnen
zien wat er op staat. Alsjeblieft geen afbeeldingen op postze
gelformaat".
Schilstra had de gave, noem het gerust bezetenheid, om de
schoonheid in de eenvoudige dingen te herkennen. De vogels,
de planten, de oneffenheden in het landschap. Zie hoe hij de
grillige vormen van de Ruïnekerk van Bergen op zich laat
inwerken:
"Dan is er natuurlijk de esthetische kant, de schoonheidservanng, die voor
ieder verschillend is. De beslotenheid binnen die hoekige 'ovale' kerkho/-
muur, het oplopende pad naar de beide poortjes en de poortjes zelf. De rij
lindebomen, de kastanjebomen, des/eer van monumentonder-steunende
bebouwing erachter, de wisselende luchten erboven, de grote verscheiden
heid van kleur en vorm van de baksteen- en natuursteen-soorten, het
lijnenspel van muur en dak... De planten en vogels. De toegangspartij
van het eigenlijke kerkgedeelte en stellig ook de rust en de stilte...".
Johan Schilstra. Velen heeft hij richting aangewezen. Als mens,
als schrijver, als vriend. Aan zijn nagedachtenis voelen we ons
verplicht die weg te volgen. We zullen dat graag doen. Ieder op
eigen wijze.
Hrt HnfiwrnM'tky i\n Htónw'?
Mmtfn 1» Kfwtfiwn/Ht/i 01 Up' fiipVn,!
TVtr «irtntmt
Wie water deert uit 1969 werd niet alleen bekroond op de
Bucft-Kunst Ausstellung te Leipzig, maar ook door de Vereniging
ter bevordering van de belangen des Boek-handels gekozen tot een
van de so best verzorgde boeken die dat jaar in Nederland waren
verschenen.
Vereeniging ter bevordering van de belangen
de* Boekhandel*
Amiterdam, juni 1970
Oorkonde
De door de Vereeniging ter bevordering van de
belangen dei Boekhandel* ingestelde jury, wier taak
het was de vijftig beit verzorgde boeken te kiezen uit
de produktie van het jaar 1969, heeft het genoegen u
namen* de vereeniging voornoemd deze oorkonde uit
te reiken al* getuigenis van het feit dat nevenstaande
uitgave door haar onder de be*t verzorgde vijftig
boeken, gepubliceerd in 1969. werd gekozen en als
zodanig is bekroond
Bovendien acht de jury de uitvoering van deze uitgave
in alle onderdelen bijzonder geslaagd
J1 5cW<lm.
Prof.J N van We*sem, voorzitter Chr Leeflang
D Dooijet, secretaris H P Doebele