4.6 Twee boten tegelijk is fataal
Is het alleen maar onvoorzichtigheid geweest? Waren ze
eigenwijs en begingen ze een grote stommiteit? Hadden de
mannen die op die fatale 23e juli 1941 met alle geweld tegelijk
twee boten op zee wilden brengen vanaf de Hondbossche
Zeewering er helemaal niet bij stilgestaan dat zoiets vrijwel
onmogelijk moest zijn? Of was het alleen maar hun drang tot
overleven, hun vurige wens zo snel mogelijk en koste wat het
kost naar de vrijheid te varen? Nu, ruim 54 jaar na dato, blijft
het gissen naar het hoe en waarom.
Luitenant ter zee 2e klasse Wijnand Langeraar had al een
mislukte poging om met een bootje naar Engeland uit te
wijken achter de rug. Hij was op 28 maart '41 vertrokken
vanaf het strand van Zandvoort, maar moest met zijn twee
tochtgenoten, koopvaardij-officieren, terugkeren. Ze landden
de dag erop te Scheveningen. Zijn medevluchters ontkwamen
niet aan arrestatie, Langeraar wist te ontsnappen.
Samen met Hubert Cornelis van de Stadt, Arnold Koldewijn
(beiden luitenant ter zee 2e klasse), Hendrikus Johannes
Bouvy (officier MSD 2e klasse), J. van der Plas (luitenant ter
zee 3e klasse) en de burger Willem Gerbrandy (een neef van de
toenmalige minister-president) poogde hij op 23 juli 1941
vanaf de Hondbossche Zeewering weg te komen. De O.D.
had op de werf De Dollard van Diemenaar P. Doornbos aan
de Oosterringdijk in Amsterdam een motorboot klaargemaakt
voor hun tocht. Deze zou op de avond van hun vertrek naar
Petten worden gebracht. Buiten hun medeweten echter en
tegen hun uitdrukkelijke orders in werd nog een boot ver
voerd in de verhuiswagen die de O.D. hiervoor ook had
geregeld.
Mislukt
Volgens Langeraar zou onvoorzichtigheid van de bemanning
van deze tweede boot ertoe hebben geleid dat ze werden
ontdekt door de Duitse Feldgendarmerie. Ofschoon ze nog
een poging hadden gewaagd om van de verwarring gebruik te
maken en alsnog zee te kiezen, mislukte dat plan.
Nog diezelfde nacht werden Langeraar, Koldewijn en Van de
Stadt gearresteerd. De volgende dag werden de mannen naar
het gevangenkamp Schoorl getransporteerd en daarvandaan
een dag later naar de SS und Polizeigefangnis te Scheveningen.
Ongeveer twee maanden later zag Langeraar Bouvy daar terug
die samen met de luitenants ter zee 2e klasse Johannes
Nicolaas van der Mey, Johannes Cornelis Arnoldus Siliacus en
anderen waren opgepakt, eveneens tijdens een vluchtpoging
naar Engeland.
Arnold Koldewijn, een van de opvarenden van de boot van
Langeraar schrijft later: Behalve onze boot bleek er nog
een tweede in de verhuiswagen te zitten plus de overige
bemanningsleden. De tweede kleinere boot was snel uitge
laden en werd door een ons onbekende ploeg in ontvangst
genomen. Onze boot van circa 7 meter lang werd te water
gelaten en via het kanaal naar de dijk gebracht, waar hij door
ons met vereende krachten op een lorrie werd gehesen.
De dijk zou echter pas worden genomen wanneer Leonard
Bels (student biologie uit Utrecht en een vriend van Wijnand
Langeraar) het sein veilig zou hebben gegeven.'
'Terwijl wij daarop stonden te wachten, hoorden wij plotse
ling geschreeuw op het strand: 'Halt! Stehen bleiben!', waar
door het ons duidelijk was dat de bemanning van de andere
boot de aanwijzingen had genegeerd en het strand was opge
gaan. Wij waren razend. Toen het geschreeuw aanhield en
er zelfs schoten vielen, verdween de een na de ander van onze
groep. Op het laatst bleven alleen ik en mijn jaargenoot Huib
van de Stadt achter.'
Enkele uren later werden ook Koldewijn en Van de Stadt in
hun kraag gepakt en afgevoerd.
Willem Gerbrandy
