1367
1272
1232
629
592
208
5300 pond
1367
1368
1369
1373
1376
1417
1759
2122
2476
132423
Nummer 141, december 2021
14
Historische Vereniging Texel
jaar
In deze bedragen zijn niet de baten voor de
rentmeester/schout opgenomen, die ook zijn deel had
van deze ontvangsten.
Jan van Blois was vaste klant bij Scerpswert. Hij
bestelde gebruiksvoorwerpen, zoals schotels, kannen
en bekers, kerkzilver en sieraden zoals zilveren
gordels. Ook liet hij reparatiewerk uitvoeren. Af
en toe bracht hij een bezoek aan de werkplaats van
Scarpswert en nam dan drinkgeld mee voor de
knechts. In 1368 kreeg meester Elyas opdracht van
Blois om “van alrehande zulveren ghelde en zulver
Ter vergelijking volgt hier de reguliere afdracht
van de rentmeester van Texel (bestaande uit
geïnde belastingen, boetes, de opbrengst van de
en de rechtstreekse verkoop van
Een lucratief bedrijf
Uit een overzicht van kosten en opbrengsten van
een aantal jaren blijkt dat de strandvonderij in de
veertiende eeuw een lucratief bedrijf was. Vooral hout
(door het enorme volume), bijenwas en bont (door de
hoge prijzen) droegen hieraan bij.
konijnenvangst
strandvond):
rentmeestersafdracht in ponden
De koopman Helminc van der Heijden uit Lijfland
overhandigde brieven van kooplieden uit Brugge en
van de graaf van Vlaanderen; hem werd de inhoud
van een ton met bont teruggegeven, behalve een
bontmantel van beverbont, “die in Texel bleef”; ook
werden vier vaten zeehondenspek en vier tonnen met
(inmiddels verroest) ijzer geborgen. Van der Heijden
wilde de bergingskosten daarvan, totaal 40 nobel
(ongeveer 27 pond) betalen. Ter vergelijking: Dirk
Moerkijn, de timmermansknecht, ontving jaarlijks 7
pond bij een 6-daagse werkweek en na de ramp op
Texel een 7-daagse werkweek.
Het zilver van Texel
Elyas Scerpswert was zilversmid in Utrecht. Een
hele goede, met een groot atelier. Toen werd hij als
bijzonder kundig ambachtsman beschouwd, nu als
kunstenaar. Een van de honderd topstukken van het
Rijksmuseum is een door Elyas Scerpswert gemaakte
reliekhouder met de buste van bisschop Frederik van
Utrecht, vervaardigd in 1362.
Hieruit blijkt dat het recht van zeevond een zeer
lucratief onderdeel van het bedrijf van de Graven van
Blois vormde. Dergelijke bedragen en de organisatie
van zijn bedrijf suggereren een zakelijke instelling;
een instelling die past bij de nieuwe tijd waarin
een vroegkapitalistische stedelijke economie een
steeds sterkere rol speelt. Maar de uitgaven van
Blois droegen een koninklijk karakter. Dat leidde tot
chronisch geldgebrek en gaten die met gunsten gevuld
werden.
Daarnaast waren er meerdere gedupeerde kooplieden
uit Lochem en Zutphen. Er was een koopman uit
een niet met name genoemde stad aan de Sont met
brieven van het bestuur van Amager (zuidelijk
van Kopenhagen) en de graaf van Vlaanderen, een
koopman uit Duisburg en diverse kooplieden met
Zweeds en Vlaams klinkende namen, waarvan de
herkomst niet genoemd werd.
Hierin zijn niet opgenomen de goederen die in het
bedrijf en de huishouding van Blois gebruikt zijn en
geschonken werden aan familie, vrienden en relaties.
Ook het geborgen zilver en goud ontbreekt.
Of deze bergingskosten gerelateerd zijn aan de waarde
van de geborgen goederen, of aan de door/namens
Blois gemaakte kosten is weer onbekend. Een andere
koopman, Roelof uter Ha, die met zijn schip in Brugge
lag, stond borg voor Van Vinten. Hij werd eveneens
bereikt via de graaf van Vlaanderen.
De opbrengsten van de grote scheepsrampen in
1367 en 1375/1376 ontbreken in de verantwoording
van de Texelse rentmeester; zij werden rechtstreeks
in de rentmeestersrekeningen van Schoonhoven
opgenomen. Het is aannemelijk dat de
belastingopbrengsten en de opbrengsten uit boetes
per jaar niet sterk zullen fluctueren. Als we datzelfde
aannemen voor de opbrengst van de konijnenvangst,
suggereert dit staatje dat de reguliere ontvangsten
voor Blois van het leen Texel uit belastingen, boetes
en konijnen jaarlijks ongeveer 1300 tot 1400 pond
bedroegen.
Bij de verkoping na Hemelvaartsdag 1376 bedroeg de
opbrengst voor Blois:
van 212 vaten boter
van bont
van hout
van 88 vaten zeehondenvet
van 74 vaten kaas
van ijzer en staal
TOTAAL
