.MET RECHT m Tm
ajjPd PO METER l il HEI
J M KOOI
Diefstal van
sneeuwklokken
Inbreuken op het kooirecht op Texel (deel 1)
KeesJaap Harting
^3
Zondag ontdekte de beheerder van de
eendekooi „Noorderkooi" bij Ooster-
end dat daar een omvangrijke partij
sneeuwklokken was verdwenen. Hij
deed aangifte van diefstal bij de
politie.
?i
Bordje afpalingsrecht, foto auteur.
Nummer 139, juni 2021
4
Historische Vereniging Texel
Voor het goed functioneren van een eendenkooi is abso
lute rust in, maar ook rondom de kooi een onontbeerlijke
voorwaarde. De eenden moeten kunnen vertrouwen op hun
veiligheid. Een verstoorde eend vlucht en komt niet meer
terug.
Het afpalingsrecht, in de volksmond veelal, maar niet
geheel juist 'kooirecht' genoemd is te vinden in de Wet Na
tuurbescherming. In het kort artikel 3.30 lid 5 en 6:
Texelse Courant, 31 maart 1987.
“Sy drayen licht weerom, vol vrees, vol achterdencken,
Op 't roeren van een blat, op 't alderkleynste krencken,
Op 't ruysschen van een mug, op 't luyst'ren van een stem,
Op 't kraecken van een schoe en op de minste hem."'
Een eendenkooi is een vangmiddel. Met een eendenkooi
vang je eenden. Vroeger alleen voor consumptie, tegen
woordig meer voor onderzoek. De kooi bestaat uit een plas
met vangpijpen, omzoomd door bos of gewas. De vangpij-
pen zijn omgeven door rietschermen en afgedekt door een
net. De eigen tamme eenden van de kooiker, de staleenden,
lokken de te vangen wilde eenden 's nachts mee naar de
plas. Achter de schermen lokt de kooiker de eenden met
voer en het kooikershondje de vangpijp in. De eenden heb
ben wel trek en zijn nieuwsgierig naar het pluimstaartje. Als
de kooiker zich laat zien, vluchten de wilde eenden verder
de pijp, en uiteindelijk het vanghokje in. Daar gaan ze 'de
pijp uit'. Dit ingenieuze systeem bestaat al zo'n vijf eeuwen.
-5 Het is ieder ander dan de kooiker van een eendenkooi,
waarvoor een recht van afpaling geldt, of degene die han
delt met toestemming van die kooiker, verboden binnen
de afpalingkring van die kooi handelingen te verrichten
waardoor eenden binnen de afpalingkring kunnen worden
verontrust.
-6 Het verbod, bedoeld in het vijfde lid, is, indien redelij
kerwijs niet kan worden gevergd dat de handelingen niet,
op andere wijze of op een ander tijdstip worden verricht,
niet van toepassing op handelingen verricht: a. ter uitvoe
ring van openbare werken; b. bij het gebruik en onderhoud
van hetgeen door die werken is tot stand gebracht, of c. ter
uitoefening van een beroep of bedrijf.
Commune inbreuken
Gewone misdrijven zoals diefstal, brandstichting en ver
nieling, begaan binnen de afpalingskring zijn veelal ook
strijdig met het kooirecht. En hoewel niet spectaculair, wil
ik ze niet overslaan. Zowel eieren als bloembollen werden
nogal eens geroofd. Een eierroof zoals kooikersdochter Nel
Rikkenberg-Swart zich in 2005 herinnert:
Daarom duldt een kooiker niemand anders in zijn kooi.
Veel kooien zijn omgeven door een stiltegebied, het 'afpa-
lingsrecht', waarbinnen niets mag worden ondernomen wat
de eend zou kunnen verstoren. Deze eeuwenlange rust in
combinatie met de beschutte plas maakt een eendenkooi tot
een uniek natuurgebied. In dit microklimaat gedijt een grote
verscheidenheid aan planten, vogels en insecten.
Zoals elk recht kent ook het afpalingsrecht der eendenkooi zijn inbreuken. Groot en klein.
Een bloemlezing van deze inbreuken op Texel in de laatste vier eeuwen volgt in dit en een volgend artikel.
“Op een ochtend waren een paar jongens uit Eierland aan het
eendennesten leeghalen. Het was vroeg zo rond half zes en ze
dachten dat Korver nog niet wakker zou zijn, maar dat hadden
zij verkeerd. Vader pakte hun de zak met eieren af en sloeg die op
hun kop kapot dus het struif liep over hen heen. We hebben ze ook
nooit meer in de kooi gezien. Maar haatdragend was vader niet.
Later leende hij aan een van de jongens geld om een huis te kopen,
want zijn meisje werkte al een paar jaar een paar dagen in de week
bij moeder".
Talrijk waren door de eeuwen heen de kleine diefstallen.
Meestal betrof het de jeugd uit nabij gelegen dorpen. Maar
ook volwassenen beschouwden dit historisch medegebruik
als hun goed recht. Vooral de appeltjes uit de Noorderkooi
waren erg in trek. En ook al is het kooirecht dan al meer
dan een eeuw verlopen, het roven van sneeuwklokjes uit
een kooi werd nog steeds als een gekwalificeerd delict
beschouwd.
