p
De Texelse kaasloden van Jan Jaap Waverijn
Frank Postma
-
fa-
B waü
Nummer 139, juni 2021
2
Historische Vereniging Texel
Literatuur
Jan Jaap Waverijn, Historische Vereniging Texel uitgave 91,
http://www.waverijn.info/images/Info/Pages/9/Lood.html
Allex Kussendrager http://www.loodjes.nl/Kaasloden%20
Texel.html
Allex Kussendrager, The Coinhunter Magazine uitgave 115, 2011,
http://home.kpn.nl/Loodjes/Kaasloden%20Texel.jpg
Tijdens het bestuderen van de ruim 40 kaasloden en
kaaslood fragmenten vonden we één kaaslood met
een omgekeerd anker. Het kan de missing link zijn.
Misschien stond het anker van het eerste type loden
met een eilandmerk inderdaad ondersteboven en is het
anker bij latere typen recht gezet.
staat er TK. Is dit de afkorting van Teksel? Dit is in ieder
geval de schrijfwijze van de Friese overkanters.
In het artikel van Allex Kussendrager wordt ook
gesproken over de particuliere merken die vooraf
gingen aan het eilandmerk met het anker. Hoe zien die
particuliere merken er dan uit? In de collectie Waverijn
kwamen we een loodje tegen met een zeer aparte
vorm waarvan we het vermoeden hebben dat het een
particulier kaaslood kan zijn.
Op het kaaslood met omgekeerd anker staat dit
omgekeerde anker tussen een K in spiegelbeeld en een
T. Een afdruk in de schapenkaas levert een omgekeerd
anker tussen een T en een K op. Is het ene mysterie
opgelost dan komt er meteen een nieuwe bij. Waarom
Het loodje bestaat uit een driehoek of A met daar
bovenop een kruis dat aan de bovenkant van de
driehoek/A uitsteekt. Het is mogelijk een familiewapen
of huismerk van een Texelse familie. Als u als lezer
dit symbool herkent, dan kunt u ons fantastisch
helpen door uw kennis met ons te delen. Zo komt het
onderzoek dat Jan Jaap Waverijn is gestart weer een
flinke stap verder.
De amateurarcheoloog en kunstenaar Jan Jaap Waverijn heeft met zijn metaaldetector honderden historische objecten op Texel
gevonden. De collectie van de veel te jong overleden Jan Jaap Waverijn wordt momenteel door het team van de gemeente-
archeoloog Michiel Bartels onderzocht. Uit de bronstijd komen onder andere drie fragmenten van een brilfibula. Dit is het oudste
type mantelspeld dat Nederland kent. Ook uit de Romeinse tijd en vroege middeleeuwen heeft Jan Jaap heel wat mantelspelden
kunnen vinden. Uit de Romeinse tijd komen verder zilveren en bronzen munten, sleutels, delen van sieraden, riemen en
paardentuig. Soms zijn de vondsten afkomstig uit de verste uithoeken van de wereld zoals munten uit Rusland, China en Japan.
Er is ook een typisch Texels product: Texelse kaasloden.
Jan Jaap heeft zelf onderzoek gedaan naar deze ronde loden schijven van meestal ruim 4 cm in diameter. De lichtste is nog geen
20 gram en de zwaarste is ruim 60 gram. Op bijna al deze kaasloden is een anker te zien tussen een X en een T.
Volgens Jan Jaap werden deze loden gebruikt om de
Texelse schapenkaas te merken door het lood als een
stempel in de zachte schapenkaas te drukken. De zo
ontstane afbeelding op de kaas is dus het spiegelbeeld
van de afbeelding van het lood. Er staat dan TX dat
inderdaad de afkorting van Texel is. Wilma Eelman
kan deze theorie bevestigen. Allex Kussendrager
heeft hier een aantal artikelen over geschreven die
zijn gepubliceerd in The Coinhunter Magazine
uitgave 115. In zijn artikel geeft hij aan dat de eerste
bekende vermelding over merken al uit 1477 komt.
Het gaat in eerste instantie over particuliere merken.
Langzamerhand werden deze particuliere merken
vervangen door een eilandmerk met het anker tussen
X en T. Een anker staat ook in het wapen van Texel
dat sinds 26 juni 1816 in gebruik is. Het anker in het
wapen staat echter ondersteboven! De redactie van The
Coinhunter Magazine wees al terecht op dit verschil.
j/
- -
