1
Nummer 139, juni 2021
18
Historische Vereniging Texel
2. De scheepsversieringen zijn gekocht op Texel. Hoe komt Jan
Witte aan deze scheepsversieringen?
Zijn de objecten daadwerkelijk van Vlieland naar Texel
gekomen of zijn ze later in Den Helder of elders door
Witte gekocht? Dat laatste lijkt ons het meest aannemelijke.
Witte was tenslotte een 'sjaggeraar' of, netter gezegd een
verzamelaar. Ook dit hebben we niet bevestigd kunnen
krijgen.
voor schepen zijn er rond
Drie punten die naar voren komen uit deze beschrijvingen
roepen vragen op:
Via het museum in Sneek hebben we een reactie van de
Ottema-Kingma Stichting gekregen. En wat blijkt, ze
vermoeden dat Ottema de stukken heeft gekocht tussen
1938 en 1948: “Hij heeft ze namelijk niet in 1938 in bruikleen
gegeven ten behoeve van de Scheepvaarttentoonstelling in
Sneek van 9 t/m 19 augustus 1938. Dit had, indien hij ze
1. Gestrande schepen op Vlieland. Wat
1860 gestrand op Vlieland?
In een artikel uit 1992 wordt vermeld dat de
spiegelversiering met de leeuwen afkomstig zou zijn van
een bij Texel vergaan schip.6 Texel als vindplaats is in de
loop der jaren veranderd in Vlieland.
In 1860 zijn er geen gedocumenteerde strandingen van
schepen op Vlieland. In 1863 is er juist wel sprake van
gestrande schepen. Tussen 3 en 5 december 1863 zijn er
vijf schepen verongelukt op en bij Vlieland. Het moet
toen noodweer zijn geweest. Langs de hele Nederlandse
noordkust zijn in die dagen circa 17 schepen verongelukt,
waarvan vijf op Texel.7
Het verhaal dat de scheepsversieringen van één of meer
van deze schepen afkomstig zijn, zou op waarheid kunnen
berusten. Maar wij hebben daarvoor geen aanwijzingen
gevonden.
De verf bladdert af. Hierbij staat ook dat notaris Nanne
Ottema dit object op Texel heeft gekocht en dat het
afkomstig zou zijn geweest van op Vlieland gestrande
schepen rond 1860.
Als dit de datum is waarop de foto is gemaakt, waren
de versieringen waarschijnlijk dus nog op Texel in 1935.
En dan zijn ze niet in 1920 aan Ottema verkocht, maar
wanneer dan wel?
Jan Dirksz Witte, De Vrolijke, is op 3 augustus 1938 in
het Lidwina Ziekenhuis overleden. Het kan zijn dat hij
ze bij leven verkocht heeft. Maar het kan ook zijn dat de
kinderen/erfgenamen de objecten na zijn overlijden van
de hand hebben gedaan.
3. De koper is notaris Nanne Ottema. Wie is deze man en klopt
het jaartal 1920 wel?
Nanne Ottema (1874-1955) was notaris, verzamelaar,
kunsthistoricus, publicist, museumstichter, en hij zette
zich in voor natuur- en cultuurbehoud. Met zijn vermogen
bouwde hij een grote kunstcollectie op van circa 30.000
objecten die onder meer bestond uit (Friese) kunst
en kunstnijverheid en Chinees porselein. Ook andere
voorwerpen hadden zijn aandacht, zoals de Texelse
scheepsversieringen. Deze stukken zijn, met het maritieme
gedeelte uit de collectie, in 1948 in bruikleen gegeven
aan het Fries Scheepvaart Museum te Sneek. Ottema liet
zijn vermogen na aan de Ottema-Kingma Stichting. Deze
stichting beheert tot de dag van vandaag zijn collectie.8
Objectnummer FSM-J-238
Houten console voor een achterspiegel. Versierd met
houtsnijwerk in de vorm van rolwerk en acanthusloof.
Meerkleurig beschilderd. Periode van 1700 tot 1750.
Bijzonder is dat bij dit console vermeld wordt dat de
herkomst niet bekend is. Terwijl het duidelijk op de foto's
bij het plaatsje van Witte te zien is Blijkbaar waren deze
foto's niet bekend bij de koper. Omdat het bijbehorende
inschrijfnummer een lager nummer heeft dan het
leeuwenwapen, nemen we aan dat het eerder gekocht is.
In de catalogus op de website van het Fries Scheepvaart
Museum staat vermeld dat Ottema de spiegelversieringen
in 1920 heeft gekocht. Er staat niet bij van wie, maar dit
moet wel van Jan Witte zijn geweest. Bij ons kwamen
twijfels over het jaartal 1920. In dat jaar is Jan Witte 55 jaar
oud. Maar op de foto met de stok en toeschouwers, lijkt
Jan toch wel rond de 70 jaar oud te zijn. Of zag hij in 1920
als 55 jarige eruit als een 70 jarige? Nee, zie daarvoor de
foto van de familie uit 1920.
In de Texelse Courant tussen 1915 en 1940 wordt geen
melding gemaakt van een bezoek van Ottema aan Texel.
Ja en dan krijgen we de al eerder genoemde foto via
achterkleindochter Ria de Porto. Weer is de achterkant
belangrijk. Daar staat duidelijk een datum gestempeld: 13
aug. 1935.
