Als je je realiseert dat de hier genoemde materiële
schade aan onroerend goed verre van volledig is, daar
nog de overige materiële schade bijkomt en, voor mij
veel belangrijker, welk een onnoemelijk menselijk leed
deze oorlog veroorzaakt heeft, dan kun je alleen maar
wensen: nooit meer oorlog, koester de vrede!
Nummer 137, december 2020
32
Historische Vereniging Texel
Bronnen en literatuur
Historische Vereniging Texel, brievenarchief
Jook Nauta, foto-archief Nauta
Nationaal Archief, VROM archief 2.17.03 nr 2598 Texel 1943
1961
Regionaal Archief Alkmaar (RAA), archief van de gemeente
Texel 1131, bestanden 1282 t/m 1506, 7001, 7261, 7263 en 7357
Texelsche Courant, digitaal
anoniem, in De Onderduiker, Maandblad voor Nederlanders
die het gevaar prefereren boven het werken voor den vijand,
paasnummer 1945, 31 maart 1945
Elisabeth van Blankensteijn, Defensie- en oorlogsschade 1939
1945 in kaart gebracht, Zeist 2006
M.D. Bogaerts, De parlementaire geschiedenis van Nederland.
De periode van het Kabinet Beel 1946-1948, deel 2, Nijmegen
1989
Alb. Dros Dzn, L. van Hoorn en K. Stienstra, Geweld en Vuur
over de Eierlandse polder, Texel, z.j.
Eric de Lange, Sober en solide - De wederopbouw van
Nederland 1940-1965, Rotterdam 1995
Een totaaloverzicht van wederopbouwkosten en
vooral van herstel van kleinere schades ontbreekt.
Deels wordt dit veroorzaakt doordat de regeling
voor schadevergoeding, vooral de gehanteerde
afschrijvingsmethodiek, deze gevallen geheel of
gedeeltelijk uitsloot. Een andere factor was de
zelfredzaamheid van sommige gedupeerden, al dan
niet versterkt doordat veel mensen niet meer herinnerd
wilden worden aan deze zwarte periode in onze
geschiedenis. Dat paste immers niet in de toenmalige
overheersende mentaliteit: samen Nederland
wederopbouwen en niet terugzien.
Tot besluit
Lange tijd bleef de omvang van de totale materiële
oorlogsschade in Nederland als gevolg van de
Tweede Wereldoorlog onduidelijk. In oktober 1945
werd die door de Nederlandse regering op basis van
vooroorlogse prijzen geschat op 25,725 miljard gulden.
Later werd dit naar beneden bijgesteld tot 25 miljard
gulden.25 Op Texel werden volgens het CBS van de 2370
vooroorlogse woningen er 134 totaal verwoest.26
Overzichten van de totale materiële oorlogsschade en
de herstelkosten daarvan voor Texel ontbreken. Ten
aanzien van het aantal schadegevallen op Texel lopen
de schattingen uiteen. Ir. Maandag, waarnemend
burgemeester van Texel, noemde in november 1945
een aantal van 646 geheel of gedeeltelijk vernielde
woningen en 56 geheel of gedeeltelijk vernielde
boerderijen. Het aantal kleinere schadegevallen
bedroeg een veelvoud daarvan, maar is onbekend.
Een deel daarvan is gedocumenteerd in het register
Schade door oorlogsgeweld, de schade in Eierland is
geraamd door Dros en Van Hoorn. Een deel van de
grotere schadegevallen en de wederopbouw daarvan
is gedocumenteerd in de dossiers Verlening van
medewerking aan oorlogsslachtoffers voor het verkrijgen
van financiële faciliteiten van het Rijk voor herbouw en
herstel van onroerende goederen; de wederopbouw van
56 boerderijen is gedocumenteerd in het (inmiddels
niet meer niet meer complete) archief van het Bureau
Wederopbouw Boerderijen. Daarover volgt een apart
artikel.
1tekst Martie Verdenius
2RAA, archief Gemeente Texel 1131 bestand 7261 in RAA
3De Lange, 14 en15
4Kamers, 27 en Eric de Lange
5Memorie van Toelichting, Wet op de Materiële Oorlogsschade 1948
6RAA, Archief gemeente Texel 1131 bestand 7357;
7Dros noemt in zijn tekst wel het in brand schieten van hoeve Axel,
maar deze boerderij ontbreekt in zijn opsomming, evenals Bouwlust.
Bouwlust ging tijdens de Georgische muiterij ten tweeden male
verloren. In verband daarmee verhoog ik de aantallen van Dros met
twee stuks.
8Deze schadegevallen, uitgezonderd de schades en wederopbouw die
behandeld zijn door het BWB, zijn opgenomen in het archief van de
gemeente Texel bestand 1282 t/m 1506
9RAA, Archief gemeente Texel bestand 7001
10HVT brievencollectie
11RAA Archief gemeente Texel, agenda vergadering B W 14
december 1945.
12Ir. Maandag was consulent voor de ruilverkaveling bij de
Cultuurtechnische Dienst van de Provincie Noord-Holland en hervatte
die functie weer per januari 1946.
13Texelsche Courant 14 november 1945
14Texelsche Courant 7 november 1945
15Memorie van toelichting op de Wet op de Materiële oorlogsschaden
paragraaf 13 blz 3.
16Bogaarts 952 - 953
17Bogaerts 777
18Texelse Courant 18 augustus 1945
19Texelse Courant 31 december 1946
20RAA archief Gemeente Texel bestand 1282 t/m 1506.
21Dros en RAA Archief Gemeente Texel 1131 bestand 7357
22RAA, archief Gemeente Texel, bestand 1347
23RAA, archief Gemeente Texel, bestand 1431
24RAA, archief Gemeente Texel, bestand 1283
25Blankenstein, 51
26Blankenstein, 182
