ig c
Wil ZIJN ÜOOR_
J EENE GEEJT BEZIELT)
,.Bovw styeoio op X
AkJWT W/ERP verhield
Coll. NIOD 184329.
Nummer 137, december 2020
Historische Vereniging Texel
De euforie van de bevrijding
De bevrijding betekende het einde van de Duitse
bezetting en het Duitse bestuur. Daarop volgde
een overgangsperiode onder Militair Gezag. Het
democratische systeem moest weer op gang komen.
De bevrijding opende zicht op een betere economische,
sociale en politieke situatie. Maar dat vroeg meer
tijd dan gehoopt werd. Aan alles was gebrek:
levensmiddelen, kleding, schoeisel, woonruimte,
vervoermiddelen, brandstoffen, bouwmaterialen - aan
alle dus. Een openlijke ruilhandel kwam op gang.
Vergelijk de Texelse Couranten in het laatste halfjaar
tot welke naoorlogse vernieuwingen dat zou kunnen
leiden. Saamhorigheid, met respect voor ieders eigen
identiteit, speelde daarin een grote rol. De latere premier
Wim Schermerhorn was een van de voortrekkers op dat
gebied.
Ook Wieger Bruin, de architect/stedenbouwkundige die
na de oorlog zo’n belangrijke rol zou spelen op Texel,
was daarbij. Wieger Bruin stelde 3 december 1945 aan
B&W van Texel voor om hem de supervisie op te dragen
voor de bouwplannen buiten de wederopbouw.11 Hij
was al betrokken bij de wederopbouwplannen, werd
vervolgens betrokken bij de latere uitbreidingsplannen
en ontwierp het inmiddels gesloopte gemeentehuis aan
de Groeneplaats.
Zaterdag 10 november 1945 was de eerste zitting na
de bevrijding van de nood-gemeenteraad van Texel,
onder voorzitterschap van waarnemend burgemeester
ir. F.L.A. Maandag.12 Hij schetste toen de toestand van
Texel aan het eind van de oorlog en memoreerde onder
andere dat ten gevolge van oorlogshandelingen 646
woningen geheel of gedeeltelijk vernield waren. In de
agrarische sector waren 56 schadegevallen bekend,
betrekking hebbend op ruim 3400 hectare. Daaronder
waren 23 totaal verwoeste boerderijen, 24 boerderijen
die half verwoest waren en 9 lichter beschadigde
boerderijen. 700-800 hectare bouwland lag braak, van
de aanwezige circa 2500 liter gedorst graan lagen
grote partijen te schimmelen omdat ze niet gedroogd
konden worden, terwijl 1500 liter graan nog in klampen
op het land stond. Door gebrek aan brandstof en
vervoermiddelen kon niet gedorst en gedroogd worden.
Na de bevrijding arriveerden olie en benzine voor de
dorsmachines, er kwamen een paar vrachtwagens voor
transport en met inschakeling van de gevangenen in
het gevangenkamp op De Vlijt werd de nog te velde
staande oogst van 1944 gered, althans, wat daar nog van
over was. Inmiddels waren 500 beschadigde woningen
weer bewoonbaar gemaakt. Maar de planning voor de
bouw van 32 noodstallen en 11 noodwoningen vóór 1
december 1945 bleek te optimistisch door gebrek aan
materialen, transportmiddelen en bouwvakkers.13
En niemand vermoedde toen dat het nog vijftien jaar
zou duren voor de laatste schadegevallen op Texel
afgewikkeld zouden zijn.
vóór de bevrijding maar eens met die in het eerste
halfjaar na de bevrijding en kijk vooral naar de rubriek
Texelaartjes. Na de bevrijding werd daarin van alles en
nog wat gevraagd en aangeboden. Ook dat versterkte
het saamhorigheidsgevoel. Die saamhorigheid leidde
17 mei 1945 tot de oprichting van de Stichting van
de Arbeid. Werkgevers en werknemersorganisaties
deelden de overtuiging dat ze gezamenlijk moesten
werken aan de wederopbouw van Nederland. Dat
was de voornaamste reden om de Stichting vlak na de
oprichting te erkennen als officieel adviesorgaan van de
Nederlandse regering.
De Texelse bouwvakkersstaking
Na de Duitse capitulatie was op Texel gebrek aan
alles - net als in het halfjaar daaraan voorafgaand. Om
te voorkomen dat de prijzen voor levensmiddelen,
materialen en lonen de pan uit zouden rijzen, bleef de
verkrijgbaarheid van levensmiddelen en veel andere
goederen aan een bonnensysteem gekoppeld en werden
bouwmaterialen per goedgekeurd project beschikbaar
gesteld. Dit werd het begin van de geleide loonpolitiek,
waarbij de Nederlandse overheid na overleg met
vakbonden en werkgevers de hoogte van de lonen
vaststelde en een systeem van vastgestelde prijzen
27