De VOC en de eendjes Kees Jaap Harting
viees en spek vervanqen zodat de zee
weer teveel zout binnen kregen. Of
aan boord aanleiding voor de Heren Zeventien
inderdaad weer over te gaan, is niet
aanvulling van het gezouten vlees
Je c«ns«-
-1 is geweest hiertoe een jaar
wter xnucx—-- - yaan, ls niet aan te tonen30
Ter aanvulling van het gezouten vlees en spek had trouwens ieder schip een
bepaalde hoeveelheid levende have aan boord. Al in 1632 gingen op de "7..+r,h^n"
aantal varkens en schapen mee. Op de victualielijst van het schip
:Jit 1634- staat dat 2 varkens meegingen31. Dit aantal bleef tot 1706 gehandhaafd.
Toen pas besloten de Heren Zeventien dat grote schepen elk 4 zeugen (of 12 biggen)
moesten meenemen. Vanaf 21 november 1731 moesten er 18 varkens op schepen van 160
voet lengte, 16 op schepen van 145 voet en 12 varkens op schepen van 130 voet
bij vertrek aanwezig zijn. Op de victualielijst van 1786 staan maar liefst 33 varkens
en 12 schapen voor een schip van 136 tot 150 voet lengte voorgeschreven; kleinere
schepen moesten 8 a 9 schapen en 24 varkens inschepen32. Een groot aantal hoenders
ging ook al vroeg in de zeventiende eeuw mee op victualielijsten stonden ze
ofwel specifiek vermeld of moeten we uit de notering garst: voor de hoenders
opmaken dat ze mee op reis gingen.
Het verse vlees k»an, vooral in de zeventiende eeu» slechts b» speerale ge
i ledenbeden op tafel, zoals ebrlstelüke feestdagen en W bet passe ren van de Beriep
Omdat ik niet zo'n archiefzitter ben en bovendien het
christelijke feestdagen
Nummer 137, december 2020
Historische Vereniging Texel
19
Conclusie
De ontwikkelingen in het westelijk waddengebied zijn
ondanks duidelijke verschillen toch goed vergelijkbaar met
die tussen Vlie en Eems. De effecten van klimaatverande
ring en de activiteiten van de mens als reactie daarop zijn
aan beide kanten van het Vlie goed merkbaar en vergelijk
baar. En dat is in onze tijd net zo actueel als in de Middel
eeuwen.
VOC-archief mij erg omvangrijk voorkomt probeerde ik
het eerst op andere wijze. Mijn zoektocht leidde (onder
andere) naar een scriptie van Peter Diebels uit 1986, die
ik uiteindelijk integraal heb gevonden in de bibliotheek
van het Scheepvaartmuseum. Daarin wordt uitgebreid
stil gestaan bij de voeding en foeragering aan boord
van de VOC-schepen. Een prachtig werkstuk trouwens,
waar ik in korte tijd veel van heb opgestoken. Maar
niets over eenden. Nergens.
pleistocene kern fungeert als ophangpunt voor de hele zan
dige Nederlandse kust, en houdt ons eiland al duizenden
jaren op zijn plaats.
Een verhaal dat mij ter ore kwam bij mijn speurtochten naar Texelse eendenkooien is dat de opkomst van de eendenkooien in de
17e eeuw (mede) te danken is aan de groei en bloei van de VOC. Immers licht gepekeld zijn eenden niet alleen zeer smakelijk maar
ook zeer goed houdbaar en daarom werden ze, als voedsel voor de lange reis, in groten getale ingescheept op de rede van Texel.
Aldus mijn zeer gewaardeerde informant. Vlak bij dus. Tijdens de rondleidingen in de kooi van Spang wordt (werd) dit door
sommige gidsen verteld. Ook door mij! Prachtig verhaal - gaat erin als koek.
Maar als goed onderzoeker dien je ook de mooiste
waarheid te staven. Toen Ineke Vonk-Uitgeest (walvis
en VOC-kenner) me vertelde dat zij nog nooit van
eenden aan boord had gehoord, rees bij mij de twijfel.
En nadat Gerard Mast, dé (Friese) eendenkooi-kenner
bij uitstek, mij daar eens kritisch naar vroeg, ben ik toch
maar gaan zoeken.
Literatuur
Michiel Bartels, Hoe komen we aan onze zeedijken op Texel, 2019
(You Tube-filmpje).
S. Kroonenberg, Spiegelzee, de zeespiegelgeschiedenis van de
mens, 2017.
J. van Lare et al., Texel en de zee, een strijd van eeuwen, 1980.
J. Marquenie. en J. de Vlas, Sier komt en Sier gaat, Pollepraat 20,
2020, p 14-22.
R. Roos en N. van der Wel, Duinen en mensen op Texel, 2013.
H. Schoorl, De Convexe kustboog, 4 delen, 2000.
W.J. Wolff, De Waddenzee, eigenschappen van een dynamisch
kustgebied. Flevobericht 252, p.11-22, 1986.
AVer scneeoszieKr^ v cJer'eesheer Paulus de Wind in 1760 in zijn ver-
u vèn stokvis r,S h"" had dlt
umptie van stokvis was door extra
"Zutphen
"Amsterdam"
Vl
teling over scheepsziekten.
lieden weer 1
kv is aan boord aanleiding v--
en spek vervangen zodat de
zijn pleidooi voor het herinvoeren van
Scriptie Peter Diebels blz. 49.
