75 jaar bevrijding - Nummer 135, mei 2020
Historische Vereniging Texel
scherp op of het ingenieuze en door hem nog verbeterde
apparaat dat een touwtje rond elke schoof knoopt, goed
werkte. Ik dribbelde er achteraan met mijn huisgemaakte
kleppertjes over de scherpe stoppels en kwam thuis met
bloedende voetjes.
Waar ik me niets van herinner, maar waarover ik later
uitvoerig door mijn ouders werd geïnformeerd waren
Echte herinneringen heb ik ook aan de Duitsers en Rus
sen die zich regelmatig op het Kogerend ophielden in
de buurt van ons huis komende of gaande naar de met
prikkeldraad afgeschermde barakken op de plek waar nu
de hoek Kogerstraat/Bernardlaan is.
Nog even over mijn moeder. Die was geboren op 10
mei 1907 en was dus jarig toen de Duitsers Nederland
binnenvielen. Verjaardagen waren bij ons altijd gezellige
massabijeenkomsten maar deze keer werd alles afgebla
zen want niemands hoofd stond ernaar. Diezelfde moe
der is 93 geworden en heeft de nieuwe eeuw dus nog net
gehaald. Haar laatste jaren waren niet makkelijk omdat
alle kennissen en vrienden om haar heen op een volgens
haar woorden normale tijd doodgingen. Van uitzichtloos
lijden was geen sprake, maar ze vond er niks meer aan en
wilde graag dood. Dat zei ze ook. Ze zag de dood als een
bevrijding. Ze overleed op 5 mei 2000, bevrijdingsdag!
Bedenk daarbij dat op Texel veel NSB'ers waren, meer
dan gemiddeld elders in het land. Iedereen kende er wel
een aantal. Maar in vergelijking met andere agrarische
gebieden was het verschil niet zo groot.
NSB'ers waren niet altijd verraders, al waren ze natuur
lijk wel goed fout. Dat gold ook voor NSB-burgemeester
Rijk de Vries waar ik enige jaren geleden onderzoek naar
heb gedaan, toen het 4/5 mei comité besloot zijn in Ame
rika levende zoon Ewout uit te nodigen als spreker bij de
herdenking. Dat was behoorlijk omstreden maar ik heb
graag meegewerkt aan het leggen van het contact omdat
veel kinderen van foute ouders toen nog met de nek wer
den aangekeken hoewel zij natuurlijk geen enkele schuld
dragen en feitelijk ook slachtoffer zijn. Naar hun verhaal
mocht ook best eens geluisterd worden.
Burgemeester Rijk de Vries moest na de oorlog verschij
nen voor het tribunaal van de bijzondere rechtspleging.
Een hele middag heb ik in het Nationaal Archief in Den
Haag rondgekeken in de honderden stukken die betrek
king hebben op deze rechtszaak. Getuigenverklaringen,
briefwisselingen tussen Texelse NSB'ers, rekeningen en
zelfs foto's waaronder een portret van Hitler dat altijd
NSB’ers
Terug naar het Kogerend. Er woonde daar slechts één
NSB'er die gemakshalve en waarschijnlijk ten onrechte
ook als verrader werd beschouwd, zodat je op je woor
den moest passen als je met hem sprak. Schuin tegenover
ons woonde niemand minder dan de Duitse Inselkom-
mandant die volgens mijn vader heel beleefd was maar
niet hartelijk. Voor de rest bestond het Kogerend uit
goede Nederlanders, maar een broeinest van verzet was
het bepaald niet.
de bijzonder hartelijke menselijke verhoudingen aan
het Kogerend. Het waren bijna allemaal goede buren
met veel onderling dienstbetoon en medeleven ondanks
de verschillen in religie en politiek die hen later weer
verdeelden. Dat was op andere plaatsen op Texel ook zo
en het was het meest positieve van de bezettingstijd. Mijn
moeder zei later: het was spannend, er was gebrek aan
van alles maar het was wél gezellig. Totdat het op 6 april
echt oorlog werd.
Je kunt je dat nu niet meer voorstellen maar als 4-jarige
was ik een schattig blond jongetje. Ik weet nog van een
soldaat die mij buigend over het prikkeldraad vriendelijk
aanhaalde en over mijn bol aaide. Waarop ik als
tegenprestatie naar het tuintje van de buren liep, daar
enkele bloeiende narcissen met bol en al uit de grond rukte
en die gaf aan die man - of jongen, want hij kan niet veel
ouder dan een jaar of 20 zijn geweest. Ik weet nog dat
hij toen huilde wat ik heel vreemd vond, maar wat een
aanwijzing is dat het een Georgiër was. Want Georgiërs
zijn van nature zeer emotioneel, zo weet ik dankzij latere
contacten met dit volk. Veel meer dan door hun verstand
laten zij zich leiden door hun altijd heftige gevoelens.
7
