Onderduiker Henk Broe-
kema, Zaltbommel wenst
al zijn vrienden en beken
den op Texel een geluk
kig en voorspoedig
Nieuwjaar.
Texelse Courant 31 december 1946.
75 jaar bevrijding - Nummer 135, mei 2020
Historische Vereniging Texel
34
Andere activiteiten van de LO
De LO regelde niet alleen onderduikadressen voor Jood
se mensen, voor jongens die aan de Arbeitseinsatz wil
den ontkomen en voor anderen die gezocht werden door
de bezetter en zelf niet over de benodigde connecties
beschikten. In oktober 1939, een maand na het begin van
de Tweede Wereldoorlog, was suiker als eerste artikel in
Nederland alleen nog via een distributiesysteem ver
krijgbaar. Dat gebeurde door het beschikbaar stellen van
bonnen, op basis van een persoonsgebonden distribu-
tiestamkaart. Tijdens de bezetting nam de schaarste aan
van alles en nog wat toe. Steeds meer levensmiddelen en
andere artikelen waren nog slechts via een bonnensys
teem verkrijgbaar. In januari 1944 maakte de bezetter het
voor onderduikers behoorlijk moeilijk met de introductie
van een zogenaamde tweede distributiestamkaart. Om
die in bezit te krijgen, moesten het in 1941 ingestelde
persoonsbewijs en de tweede distributiekaart beide
voorzien worden van een zegel. Daarin voorzag de LO
door medewerking van gemeenteambtenaren en distri
butiekantoren (ook op Texel), door vervalsingen en door
aanpassingen van persoonsbewijzen. Dat was maatwerk,
evenals de verspreiding van de benodigde bonnen: niet-
rokers hadden geen behoefte aan tabaksbonnen, onder
duikers bij een boer (meestal) niet aan melk-, brood- en
vleesbonnen. Feitelijk werd daarmee een schaduweco-
nomie geschapen. De LO op Texel verzamelde ook de op
Texel overbodige distributiebonnen, vooral bij boeren en
verstuurde die naar de vaste wal. Tenslotte beschikte de
LO over een eigen distributienetwerk voor levensmid
delen, medicijnen en andere benodigdheden. Onbekend
is of de in de papieren in het zwarte blik genoemde
voorraad kaas en houdbare levensmiddelen van de LO
De Cocksdorp bestemd was voor Texelse onderduikers,
of voor transport naar de overkant.
De bonnenadministratie in het zwarte blik
De bonnenadministratie in het zwarte blik bestaat uit
vier lijsten en een aantal losse mutaties. Op een getypte
De contactpersonen van de LO op Texel
De bezorgers van de bonnen, we zullen ze contactperso
nen noemen, worden in de eerste lijsten met afkortingen
aangeduid. Overigens werden ook bonnen per post
verzonden. Vanaf juli 1943 werden steeds vollediger
namen genoemd, zo werd Dr, via VD begin oktober Van
Dommelen, Ep in juli was in oktober Epe, CZ werd Cor
Zijm, CD veranderde in Cor Dros. We en Br werden door
elkaar gebruikt. Bram was Bram Westdorp. Bij Wes en
Westdorp is onbekend of Jaap en/of Bram Westdorp
bedoeld werd; vader en zoon Westdorp zaten beiden tot
over hun oren in de ondergrondse. Nadat dokter Van
Dommelen eind 1943 opgepakt was door de Duitsers,
nam Jaap Westdorp zijn plek over als motor van de LO.
Deze tot personen herleidbare afkortingen en namen
geven aan dat de LO organisatie zich vanaf medio 1943
veilig waande. Was dit terecht, berustte dit op overmoed
of op nonchalance? Feit is, dat de Duitse bezetting op
Texel tot april 1945 niet fanatiek was. Papineau Salm
liet zich in vergelijkbare zin uit tegen Bartels: “Veel last
had men niet van de Duitsers. Tot de Russenopstand is
persoonsbewijs overeen.9 Onbekend is welk aantal dit
betreft. Op vergelijkbare wijze zagen Schager medewer
kers van het arbeidsbureau Alkmaar kans om 72 Utrecht
se studenten op Texel te plaatsen.10
lijst staat de achternaam van de onderduiker, zijn/haar
geboortedatum, geboorteplaats, voormalige woonplaats,
het onderduikadres (meestal de naam van de hoofdbe
woner daarvan) en een kolom bijzonderheden. In die
laatste kolom werd vermeld welke bonnen niet nodig
waren voor die onderduiker. Zo waren voor onderdui
kers bij boeren meestal geen melk- brood- en boterbon
nen nodig. De lijst is geordend per contactpersoon en
voorzien van diens afgekorte naam; sommige afkor
tingen zijn te herleiden. De overkantse onderduikers
hebben een Texels volgnummer, de Texelaars niet. Maar
allen hebben op een vierde lijst een daarvan afwijkend
registratienummer.
De tweede lijst was handgeschreven, uit een schriftje
gescheurd en bevat alleen initialen, achternamen en
geboortedata.
De derde lijst is een lijst voor tabaksbonnen; daarop soms
namen, soms volgnummers. Daar komen ook volgnum
mers op voor die niet op de andere lijsten staan, maar
waar ongetwijfeld een onderduiker bij hoorde.
De vierde lijst bevat voornamen en/of doopnamen,
achternamen, geboortedata en een registratienummer
ten behoeve van de verspreiding van een bonkaart voor
voedingsmiddelen voor houders van inlegvel GA 401,
geldig van 1 oktober - 25 november 1944.
Verder zijn er gedateerde briefjes met mutaties (ingeko
men, vertrokken en op Texel verhuisde onderduikers,
met doop/voornamen, achternamen, onderduikadres,
geboorteplaats en datum, godsdienst, beroep, laatste
woonadres), opmerkingen over al dan niet bij de LO
ingeleverde stamkaarten etc.
De gegevens van deze vier lijsten en de mutaties zijn,
voor zover relevant, samengevat in het overzicht aan het
eind van dit artikel.
