Nummer 134, maart 2020
Historische Vereniging Texel
19
1L. Bolk, ‘Over de lichaamslengte der mannelijke bevolking in
Nederland', Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde 53 (1909),
1703-1721, aldaar 1712.
2E.S.Houwaart, De hygiënisten; artsen, staat en volksgezondheid
in Nederland 1840-1890 (Groningen 1991).
3L.J. Egeling, ‘De achttienjarige Noordhollanders in 1858', Schat
der Gezondheid 1(1858), 321-339, aldaar 332.
4B. Koerhuis en W. van Mulken. Broncommentaren V De Militiere-
gisters 1815 - 1922 (Den Haag 1986).
5E.W.R. van Roon, Lotgevallen: De beleving van de dienstplicht
door de Nederlandse bevolking in de negentiende eeuw. Proef
schrift Universiteit van Amsterdam 2013.
6D. Dekker, Texels volksleven (Den Haag 1976), p.197. Oorspron
kelijk verschenen in Nederland III (1965), 314-346.
7Idem, 196.
8https://resolver.kb.nl/resolve?urn=urn:gvn:SFA03:SFA022800513
9Archief van het gemeentebestuur van Texel, Nationale militie,
inventarisnummer 1183-1184.
10Lotingsregisters, alfabetische naamlijsten en alfabetische registers
(vanaf 1913) van de nationale militie en de dienstplicht, 1870-1941.
"Genealogische Databank Rob Gomes, http://www.robgomes.nl/
tng/getperson.php?personID=I44714&tree=Gomes
12Kolom 2, p.356-357 in J.W.Drukker en V.Tassenaar, 'Paradoxes of
Modernization and Material Well-Being in the Netherlands During
the Nineteenth Century, in: R.H. Steckel en R. Floud (red.), Health
and Welfare During Industrialization (Chicago 1997), 331-78.
De auteurs hanteren voor de eerste periode een correctie van 30
millimeter (geschatte groei na 18 jaar), en die heb ik hier weer
teruggedraaid.
13Grafiek bevat interpolaties voor de ontbrekende jaren.
14J.M.M. de Meere, Economische ontwikkeling en levensstandaard
in Nederland gedurende de eerste helft van de negentiende eeuw
(Den Haag 1982); M.T. Knibbe, 'De hoofdelijke beschikbaarheid
van voedsel en de levensstandaard in Nederland, 1807-1913', Tijd
schrift voor Sociale en Economische Geschiedenis 4 (2007), 71-107.
15J. Zeeman, 'Rapport namens de commissie voor statistiek voorge
dragen op de algemeene vergadering te Amsterdam, 22 Juni 1853',
Tijdschrift der Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der
Geneeskunst 5 (1854), 59-84, aldaar 70.
16Idem, 71-72.
17Met dank aan Matthijs Paul en Bob van Nienhuijs voor de data
en aan Björn Quanjer voor het kaartje.
18L.J. Egeling, 'Verslag namens de commissie voor statistiek der
Nederlandsche maatschappij tot bevordering der geneeskunst
voorgedragen op de algemeene vergadering te Rotterdam den
23esten Junij 1858', Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde 2
(1859), 481-489, aldaar 485.
19S. Coronel, De ligchamelijke ontwikkeling in verband tot den
maatschappelijke toestand en den arbeid der kinderen, Schat der
gezondheid 5 (1862) 193-206, aldaar 202.
20Idem, 203.
21Zie J. Kroes, Bij de groote op Texel. De elite van het eiland Texel
in de lange achttiende eeuw (1700-1810) (Den Haag 2019).
22In totaal waren over de hele periode 577 jongens absent bij de
keuring, daarvan waren er 137 (23,7%) zeeman.
23Kroes, Bij de groote, 310.
24F. Allan, Het eiland Texel en zijne bewoners (Amsterdam
1856),26.
25J.A. van der Vlis, 't Lant van Texsel (Den Burg, 1975), 451.
26P. Ekamper, R.van der Erf, N. van der Gaag, K. Henkens, E.van
Imhoff en F.van Poppel, Bevolkingsatlas van Nederland. Demogra
fische ontwikkelingen van 1850 tot heden (Den Haag 2003).
27P. Ekamper en F. van Poppel, 'Zuigelingensterfte per gemeente in
Nederland 1841-1939', Bevolkingstrends 56 (2008).
28J.V. Huang, G.M. Leung en C.M. Schooling, 'The association of
air pollution with height: evidence from Hong Kong's ‘children of
1997' birth cohort', American Journal of Human Biology (2017).
29Zie J.A Verdoorn, Het gezondheidswezen te Amsterdam in de 19e
eeuw (Nijmegen 1981).
30S. Öberg, Social Bodies. Family and Community Level Influences
on Height and Weight, Southern Sweden 1818-1968. Proefschrift
Universiteit Gothenburg, 2014, 28.
P. Ekamper, R.van der Erf, N. van der Gaag,
K. Henkens, E.van Imhoff en F.van Poppel,
Bevolkingsatlas van Nederland. Demografische
ontwikkelingen van 1850 tot heden (Den Haag 2003).
P. Ekamper en F. van Poppel, 'Zuigelingensterfte per
gemeente
Ekamper, P. en F. van Poppel, 'Zuigelingensterfte per
gemeente in Nederland 1841-1939', Bevolkingstrends 56
(2008).
Houwaart, E.S., De hygiënisten; artsen, staat en volksge
zondheid in Nederland 1840-1890 (Groningen 1991).
Huang, J.V., G.M. Leung en C.M. Schooling, 'The asso
ciation of air pollution with height: evidence from Hong
Kong's ‘children of 1997' birth cohort', American Journal
of Human Biology (2017)
Koerhuis, B. en W. van Mulken, Broncommentaren V De
Militieregisters 1815 - 1922 (Den Haag 1986).
Knibbe,M.T., 'De hoofdelijke beschikbaarheid van voed
sel en de levensstandaard in Nederland, 1807-1913',
Tijdschrift voor Sociale en Economische Geschiedenis 4
(2007), 71-107.
Kroes, J. Bij de groote op Texel. De elite van het eiland
Texel in de lange achttiende eeuw (1700-1810) (Den Haag
2019).
Öberg, S. Social Bodies. Family and Community Level
Influences on Height and Weight, Southern Sweden
1818-1968.Proefschrift Universiteit Gothenburg, 2014.
J.A. van der Vlis, 't Lant van Texsel (Den Burg, 1975).
Van Roon, E.W.R., Lotgevallen: De beleving van de
dienstplicht door de Nederlandse bevolking in de negen
tiende eeuw. Proefschrift Universiteit van Amsterdam
2013.
Verdoorn, J.A., Het gezondheidswezen te Amsterdam in
de 19e eeuw (Nijmegen 1981).
Zeeman, J. 'Rapport namens de commissie voor statis
tiek voorgedragen op de algemeene vergadering te
Amsterdam, 22 Juni 1853', Tijdschrift der Nederlandsche
Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst 5 (1854),
59-84.
